Konaklı, eski ismiyle Adagüme, Ödemiş’in güneyinde sırtını Aydın Dağları’na vermiş, Osmanlı mimarisinin taş ve ahşap evleriyle günümüze kadar gelebilmiş bir yerleşim yeridir. Eski adı Adagüme olan Konaklı; iki katlı taş evleriyle, hanaylı evleriyle ve konaklarıyla günümüzde Osmanlı mimarisinin en güzel örneklerini yaşatıyor.Zengin tarihiyle Konaklı’nın sokaklarında, evlerin duvarlarında ve birçok yapılarda Roma Bizans dönemine ait eserleri görebilirsiniz.
Ödemiş’e 17 km mesafede olan Konaklı, 2012 yılında çıkarılan 6360 sayılı Büyük Şehir Yasası ile 30 Mart 2012’de yerel seçimler sonrasında belde belediyesi kapatılarak mahalleye dönüştürülmüş. Konaklı’nın son belediye başkanı Mustafa Kantar’dır.Konaklı’nın 2023 yılındaki nüfusu 1493.
Konaklı’nın gelir kaynakları tarım ve hayvancılıktır. Genelde hayvan yeminde kullanılan slajlık mısır ekiliyor. Bunun yanında zeytin, incir, patates, karpuz vb. hemen hemen her çeşit sebzede yetiştirilmektedir.
Adagüme Tarımsal Kalkınma Kooperatifi
Konaklı’da kurulmuş olan başarılı birde kooperatif var. Adagüme Tarımsal Kalkınma Kooperatifi. Birde bunun kuruluş öyküsü… 1970’li yıllar, yurdumuzdan Almanya’ya işçilerin gittiği yıllar, Almanya’ hayali kuran tam 22 genç. Almanya’ya gidebilmek için çalışıp çabalayıp yıllarca para biriktirmişler. Almanya’nın işçi alımlarını durdurması sonucu büyük bir hüsrana uğramışlar. Her şeyde bir hayır vardır demişler. Biriktirdikleri paralar ilene yapabiliriz diye düşünmüşler sormuşlar,soruşturmuşlar, araştırmışlar. Geçim kaynakları tarım ve hayvancılık olduğu için sonunda bir tarım kooperatifi kurmaya karar vermişler. Almanya’ya gitmek için biriktirdikleri paralar ile 1973 yılında AdagümeTarımsal Kalkınma Kooperatifini kurmuşlar. Adagüme Tarımsal Kalkınma Kooperatifi her zaman üreticinin yanında yer almış.
Şehit Amca yeğen Kamil Alkan
1974 yılında Kıbrıs çıkartmasında şehit olan Kamil Alkan ve kendisiyle aynı ismi taşıyan yeğeni 1986 yılında PKK’nın hain bir saldırısında şehit olmuş. Konaklı’da Kamil Alkanlar anısına bir çeşme yaptırılmış. Şehitlerimizin adı verilen Şehit Kamil Alkan İlkokulu ve bir de ortaokuluvar. Ayrıca Konaklı’da anasınıfı ve kreşte bulunmakta.
Adagüme’nin anlamı nedir?
Tarihi 8 bin yıl öncesine kadar dayanan Konaklı’nın en eski yerleşim yeri Soğukluk Kanyonu ve çevresiymiş. Burayı savaşarak elde eden o dönemin aşiret reisi bir kadınmış. Savaşarak kazandıkları bu zaferi anlatmak için Soğukluk Kanyonu’ndaki Beşparmak Kayası’na savaşı ve zaferi anlatan semboller çizmişler. Bu sembollerin içinde beş parmaklı bir sembolün olmasından dolayı bu kayaya “Beşparmak Kayası” denilmiş. Kendilerine yurt edinip yaşadıkları bu yere “Ada küme” adını vermişler. Ada, kadın anlamına geliyormuş. Küme de yerleşim yeri, köy anlamındaymış. Yıllar sonra Müslüman Türkler tarafından burası fethedilince adınıAdagömüolarak değiştirmişler. Daha sonraki yıllarda da burası Adagüme diye anılmış.
Konaklı ismi nereden geliyor?
Eski ismi Adagüme olan Konaklı’da, evlerinin çoğu taş ve ahşaptan yapılmış. Bu taş ve ahşap yapılı evlerin olduğu sokak ve mahallelerde birçok konak varmış. Bundan dolayı Adagüme’ye 1962 yılında, Konaklı ismi verilmiş. Ne yazık ki Konaklı’daki bu taş ve ahşap evlerin çoğunda günümüzde yaşayan yok. Çoğu büyük şehirlere göç etmiş. Bu Osmanlı mimarisinin en güzel evleri zaman ilerledikçe ayakta kalamayıp yıkılmaya yüz tutmuş. Atalarımızdan miras kalan bu evlerin yıkılmadan ayakta kalmaları sağlanmalı, evler gelecek kuşaklara aktarılmalıdır.
Beşparmak Kayası’ndaki sembollerdene var?
Konaklının bilinen en eski tarihi 8bin yıl öncesine kadar gidiyor. Konaklının güneyindeki Aydın Dağları’ndan Küçük Menderes Havzası’na uzanan Soğukluk Kanyonu’ndaki Beşparmak Kayası’ndaki figürlerde şunlar sembolize edilmiş. Erkek, dişi insanlar ayrı ayrı belirtilerek sembolize edilmiş.Sevginin, aşkın sembolü olan bir kalp, iki üçgenin ters yerleştirmesinden oluşmuş altı köşeli yıldız. Damgaya benzeyen semboller. Fil, kuş ve değişik insan figürleri ile bir insanın iki eli, beş parmağı, sembolize edilerek çizilmiş.
Davut Dede kimdir?
Osmanlı Devletine en çok sorun çıkartan beylik Karamanoğlu Beyliği’dir. Anadolu beylikleri arasında en uzun süre (1250-1487) hüküm sürmüştür. Davut Dede bu dönemde yaşamış Karaman’dan gelerek Adagüme’ye yerleşmiş. Şeyh Davut Baba diye de bilinen Davut Dede aslen Karaman emirlerindendir. Adagüme’dezaviye açarak dini ve tasavvufi eğitim vermiş.Davut Dede yöre insanına çalışmanın, üretmenin, helal kazancın, yardımlaşmanın ve israftan kaçınmanın önemini vurgulamış. Sosyal adaletin yaşatılmasını sağlamıştır.Bir savaş sırasında şehit edilen Davut Dede bugünkü Konaklı’nın batısında yer alan Erdedeler denilen yere defnedilmiş. Mezar kitabesinde “Hüvelbaki, Şıh Davut Ruhuna Fatiha” yazmaktadır.Davut Dede mezarının üzeri açıktır. Herhangi kapalıbir yapı yoktur.Mezarının ayakucunda bir selvi ağacı vardır.
Davut Dede mezarının aslı sıvasız taş duvar ile örülüymüş. Mezarın baş kısmının altındaki duvardan içeriye doğru bir niş (oyuk/tece) varmış. Davut Dedeyi ziyarete gelenler dualar edip, dilekler tutup, bu kovuğun içinde mum yakıp, yanına bozuk paralar bırakırlarmış. Sonradan bu niş (oyuk/tece) kapatılmış, mezar komple sıvanmış. Sıva yapılmış olan mezarın taş duvarları kireç badana ile komple boyanmış. Davut Dedenin mezar taşındaki kavuk aslını koruyor olmasına rağmen ortadaki Şıh Dede diye bilenen mezarın kavuğunun ne yazık ki çalındığı söyleniyor. Şıh Dede mezarının güneyindeki yaklaşık bir metre yüksekliğindeki terastayazısı olmayan ve sadece taş bir başlığı olan mezarın da Davut Dede’nin eşinin mezarı olduğu söyleniyor.
Arapkirli Şeyhzade Yusuf Çeşmesi
Davut Dede mezarının bulunduğu yerde bir çeşme var. Çeşmenin kitabesinde ise
“Al eline kâseyi ey mah-i ru içiver Hasan ile Hüseyin aşkına. Sahib’ül – hayrat ve’l hasenat Adagüme Kaymakamı ArapgirliŞeyhzade Yusuf’tan El- Hac Mehmet Rızaullah sene 1211” yazıyor.
Çeşmeyi aslen Malatya Arapkgirli olan Adagüme Kaymakamı yaptırmış. Bugün bu çeşmenin orijinalliği ne yazık ki korunamamış. Kaçak defineciler tarafından talan edilmiş. Hayırsever Kamil ve Bedriye Dereli tarafından çeşmenin binası yeniden inşa edilmiş. Fakat çeşmede herhangi bir musluk yok suda akmıyor. Önceki yıllarda bu çeşmenin üst kısmından arka duvara köprü gibi dayanmış büyük bir kayrak taş varmış. Bel ağrısından şikâyet edenler bu taşın altından geçerek şifa bulacaklarını inanırlarmış. Sıtma hastalığının salgına döndüğü yıllarda da çocukların bu taşın altından geçirilerek tedavi olunacaklarına inanılırmış.
Davut Dede Şenlikleri ne zaman yapılıyor?
Geleneksel olarak her yıl dini bayramların ardındaki haftada yapılan Davut Dede Şenlikleri, 14. yüzyıldan günümüze kadar yaşatılmış. Şenliklerde Davut Dede’nin mezarı ziyaret edilerek dualar ediliyor.Yapılan Davut Dede Şenlikleri önceden Davut Dede mezarlarının kuzeyinde üç kavakların olduğu yerde yapılıyormuş. Sonraki yıllarda Okul Sokağı’nda yapılmaya başlanmış. Konaklı’nın merkezinde panayır havasında geçen şenliklerde insanlar alışveriş yapıp güzel bir gün geçiriyorlar.
Davut Dede’nin mezarına ziyaretine gelenler, burada dualar edip dilekler tutarlarmış. Ev dileyenler taşlardan ev yaparmış, çocuk isteyenler salıncak yaparlarmış. Araba isteyenler araba yaparlarmış. Dileklerinin kabulü için dualar ederlermiş. Hatta Davut Dede’nin ayakucundaki selvi ağacına da taş atarlarmış. Atılan taşlar düşmez ağacın dallarında kalırsa dileklerinin kabul olacağını inanırlarmış.
Çalık Gazi Kimdir?
Konaklı’nın isminin Adagömü olduğu yıllarda burada bir kadı yaşıyormuş. Genç bir kadı olan bu kadı çıkan bir savaşta yaralanarak gazi olmuş. Gazi olduktan sonra kendisinden Çalık Gazi diye anılır olmuş.Kadılık yapan Çalık Gazi Adagömü’debir mescit yaptırmış. Buraya da bir din görevlisi getirmiş. Bir vakıf kurarak ovadaki 80 dönüm arazisinin gelirini debu vakfa bağışlamış. Mescidin din görevlisine de bu vakıftan maaş bağlamış. Mescitlerin bakım ve onarımları da bu vakıf gelirlerinden yapılıyormuş.1718 yılında vefat eden Çalık Gazi kendi yaptırdığı mescidin bahçesine gömülmüş. Ne yazık ki bu mescit günümüzde yıkılmış. Şuan mescidin olduğu yerdeki mezar taşları yıkık, dağınık ve bakımsız bir halde.
Davut Dede Camii
Konaklı’nın aşağı mahallesinde yer alan Davut Dede Camii’nin bir diğer adı da Çalık Gazi Camisi’dir. 1120 yılında yapılan cami 1298 yılında Berberoğlu Hacı Mustafa tarafından tamir ettirilmiş. Minaresi ise 1326 yılında yapılmış. 1963 yılında minaresi tadilat görmüş.
Davut Dede Camii’nin bahçe duvarının dış kısmında üç kurnalı bir çeşme var. Duvarın içi kapalı bir havuz gibi yapılmış. Bu kapalı havuzun içine Aydın Dağları’nın zirvelerinden kar kuyularından kar getirilip içine atılırmış. Böylece sıcak yaz günlerinde insanların buradan soğuksu içmesi sağlanırmış. Artık günümüzde bu üç kurnalı çeşmenin kurnaları yok, çeşmede işlevini yitirmiş.
Orta Camii
Konaklı’nın merkezinde Kazım Dirik Mahallesi’nde Şehit Kamil Alkan Caddesi’nde yer almaktadır. Camii 1684 yılında yapılmış.1776 yılında Hacı Süleyman tarafından onarım görmüştür. İlk yapıldığında minaresiz olan Camii 1911 yılında Süleyman Ağaoğlu Osman Ağa tarafından minaresi yaptırılmış. Camiyi ve minareyi AdagümeliSarıoğulları sülalesi yaptırmış. Cami 1996 da minaresi korunarak komple yeniden yapılmış.
Gazi Camii
Gazi Mahallesinde yer alan cami AdagümeMuhtarlığı’nca 1944 yılında yapılmış. 1954 yılında da caminin minaresi yapılmış. Camiinin şadırvanı ise 1993 yılında yapılmış.
Deve güreşleri ne zaman yapılıyor?
Her yıl mart ayı içerisinde Konaklı Geleneksel Deve Güreşleribir şenlik havasında yapılıyor. Değişik yörelerden gelen develer bir panayır havasında güreşiyor. Omuzlara bağlanmış özel yapılmış deve resimli, deve güreşleri yazılı sarı poçiler… Dualar ediliyor ardından başlıyor davullar,zurnalar çalmaya.Cazgır bağırıyor, Ödemiş’ten Cingöz’ün devesi, Konaklı’dan Demiröz’ün devesi Burhaniye’den Sinemacının devesi falan filan. Kimisi kamyon kasasında, kimisi bir traktör kasasında kimisi de çimlerin üzerine yan gelip yatarak izliyor deve güreşlerini. Bazılarının da deve güreşleriyle alakası yok, masalar kurulmuş demleniyorlar. Etrafa yayılan ekmek arası deve sucuğu kokusu. Laf aramızda deve güreşlerinde benim de en çok sevdiğim olay, ekmek arası deve sucuğudur.
Tarihin 8 bin yıllık derin izleri yok olmadan Konaklı’da bilimsel çalışmaların, kazıların yapılarak oradaki geçmişin gün yüzüne çıkarılması ve Osmanlı mimarisinin güzel örneklerini taşıyan taş ve ahşap evlerin, hanayların ve konakların yıkılmadan restore edilerek gelecek kuşaklara aktarılması gerekmiyor mu sizce?
Yorumlar kapalı.