“Çayın öte yüzünde / Ceylan oynar düzünde / Ben yârimi tanırım / Çifte ben var yüzünde /
Ağam, yâr, değme bana / Paşam, yâr, değme bana / Toyda vuruldum sana / Zati de vurgunum sana”
Türkülere karşı özel bir sevgim vardır. Hele ezgisi ile sözleri uyum içinde olanlarına…
Üstteki türküyü, değişik sanatçılar söylemiş ama bir de Serap Tamay’dan dinlemenizi öneririm: “Toyda vuruldum sana”
Dinlemişken bir de “Ben sana yârim dedim / Öteki yarım dedim / Benden başka seversen / Dermansız kalır derdim” türküsünü dinleyin.
Uzatmayalım, eski Türklerde ‘toy’ kelimesinin anlamı “eğlenceli tören’ yani ‘düğün’ demektir. Düğün kelimesinin anlamının da ‘toy günü’ tamlamasının birleşik halinden bugüne geldiği söylenir.
Eğlence, barış ve mutluluk anlamındaki ‘Bayram’ kelimesi de Türkçe’ye Farsça’dan girmiştir.
Bayramın, dini ve milli günleri anımsatmasının yanında bir de sevinç ifade eden anlamı vardır:
“Tatil lafını duyan öğrenciler bayram yaptı!”
**
Bir bayram daha geride kaldı.
Bayram deyince insanın aklına tabii ki önce tatil sonra da sevdikleri geliyor. Tersi de olabilir. Yani önce sevdikleriniz, sonra tatil. Bayram; neşe, sevinç ve mutluluk demektir. İlginçtir ki hepsi de insana verilen isimlerdendir.
Dedik ya bayram kelimesi Türkçe’ye Farsça’dan girmiştir. Kaynaklar kelimenin eski Hint-İran dillerinden bugüne geldiğini kaydediyor. Sanskritçe’deki ‘Rama’ kelimesi; neşe, sevinç ve mutluluk anlamına geliyormuş. Baz-ram, bez-rem ve bad-ram… Daha fazla etimolojik açıklamaya girmeyelim. Göktürk metinlerinde böyle bir kelimenin izi yokmuş. Buradan, ‘eski Türklerde bayramın yeri yokmuş’ sonucunu çıkarmayın. Eski Türklerde bayram kelimenin yerine toy ve şölen gibi kelimeler kullanılırmış.
Toy ve şölen, yemekli ve eğlenceli tören demek.
Dil bilim uzmanlarının yazdıklarına göre Türkler, İslamiyet’i önce İranlılar’da (Fars) gördükleri için bayram kelimesi de muhtemelen Kurban ve Ramazan Bayramı adından Türkçe’ye alınmış kelimeler arasında yer alan bir kelime. Farsça kaynaklı namaz ve peygamber kelimelerinde olduğu gibi…
Araplar’da bayram yerine ‘ıyd’ ya da ‘îd’ kullanılmış. Bu kelime de eski Türk metinlerinde yer alan bir sözcükmüş.
Arapça ve Farsça eserler de yazan Azeri divan şairi Fuzuli’nin şu beyti de örnek gösterilebilir: “Yılda bir kurbân keserler halk-ı âlem ‘ıyd üçün / Dem-be-dem sâat-be-sâat men senün kurbânınam”
İstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı bölümünde Eski Türkçe dersi öğretmenimiz olan Osman Fikri Sertkaya’nın konuyla ilgili yazdığı bilgi söyledir: “Bize Farsça üzerinden geçen iki İslami bayram vardır. Bunlardan şevval ayının ilk gününden başlayan ‘îdü’l-fıtr = ‘ıydü’l-fıtr adlı bayram ki Türkler bu
bayrama Ramazan Bayramı, Şükür (Şeker) Bayramı, demişlerdir. Arap harfleri ile şükür ile şeker kelimesinin yazılışları aynıdır. Muhtemelen, kelime şükürden şekere dönüşmüş.
İkincisi ise kökeni Hazreti İbrahim’e dayanan ‘îdü’l-adhâ = ‘ıydü’l-adnâ adlı bayramdır ki Türk halkı bu bayrama Kurban Bayramı adını vermiştir”
Arapça İyd-el Adha şeklindeki kelime Müslüman dünyasında yaygın olan bir isim imiş. Türkçe’de Kurban Bayramı olarak anılırken, Hindistan ve Pakistan’da bayrama genellikle Bakra Eid denirmiş. Bunun anlamı da “Keçi Bayramı” imiş. Kaynakların yazdığına göre bu ülkelerde sıklıkla kurban edilen hayvan keçi imiş.
Arap ayları Muharrem ile başlar. Ramazan dokuzuncu ayın adıdır. Ramazan kelimesinin Arapça’daki anlamı da temmuz ve ağustos ayına denk gelen ‘en sıcak günler demekmiş.
**
Bayram öncesi, medyadaki ‘tatil yerleri doldu taştı’ haberlerini gören kimileri, “Kim demiş insanlarda para yok diye!” yorumunda bulundular.
Ey sevgili halkım! Kabul et artık. Cebinde üç günlük otel tatili paran yoksa fakirsin işte!
Haksızlık etmeyelim: Zenginlerin tatil eğlencesi ile iftihar eden fakirler de her ülkede vardır sanıyorum.
**
Çok sayıda kişi mutluluk ve ziyaret fotoğrafı paylaştı. Dilerim tatiliniz ya da bayramınız şenlikli geçmiştir…
