Sosyalist gerçekçilik, 1917’deki Komünist Devrim’den başlayarak ve Stalin’in hükümdarlığı sırasında tırmanan, posterler, filmler, gazeteler, tiyatro ve radyo gibi her türlü görsel medyayı kullanarak, her türden sanatçıyı sosyalist ütopik yaşamın olumlu veya canlandırıcı yansımalarını yaratmaya zorladı.
Bolşeviklerin kontrolü ele geçirmesinden kısa bir süre sonra Anatoly Lunacharsky, Halkın Aydınlanma Komiserliği Narkompros’un başına atandı.
Lunacharsky, “mükemmel insanı” (Yeni Sovyet adamı) tasvir ederek, sanatın vatandaşları nasıl mükemmel Sovyetler olunacağı konusunda eğitebileceğine inanıyordu.
Sosyalist gerçekçilik insanlık sanatının nihai, en yüksek biçimlerini karekterize edecek olan bir öğretinin tamamıdır.
Sosyalist gerçekçiliğin ortaya çıktığı dönemde sanatın nasıl bir yön alması gerektiği üzerine çok tartışmalar yapılmış ve şu sonuçlara varılmıştır. Sanatın sadece hayatın bir yerinden tutmakla sınırlı olmadığı ,insanla dünya arasında köklü bir ilişki ağı kurduğu, sanatın tek bir tanımının olamayacağı,sanatın başlangıcından bu güne değişik misyonların değişmesinin doğal olduğuna sınıfsal değişimlerin bunu sağladığı sonuçlarına varılmıştır.
Sosyalist gerçekçi sanatın anlaşılmasında büyük bir katkısı olan partinin sanat konusunda uzmanlarından olan Lunaçarski 1918 yılında V.Mayakovski ile birlikte hazırladığı (1. proleter kültür ve aydınlanma örgütü) raporda 9 maddelik deklarasyonla bir manifesto yayınlamışlardır.
- İnsanlığın genel hazinesinin tamamlayıcı öğeleri olarak belli çağlarda halklar tarafından yaratılan sanat eserlerindeki değerli olan her şey, tüm insanlığa ait sanat eserleri olarak adlandırılabilirler.
- Bununla birlikte tek tek çağların ve halkların sanatında göze batan değişiklikler, kimse tarafından reddedilemez.
- Biz Marksistler bu değişikliklerin, ulusal ruh, dönem gibi berrak olmayan kavramlarla değil, sınıflar arasındaki karşılıklı ilişkiyle belirlenen toplumsal bakılarak açıklanabileceğini biliriz.
- Sanat şu veya bu sınıfın ideolojisinin saf ifadesi olabileceği gibi, bir dizi sınıfın karşılıklı etkisi altında da durabilir; fakat sanat eserlerinin incelenmesinin en verimli yöntemi sınıfsal analizdir.
- Aynı sınıfın sanatı, sürekli aynı Sınıf sanatının evriminin klasik örneği şöyledir. İlk başlangıç, çabalama dönemi, klasisizim, realizm, kararsızlığın romantizmi, mistisizm
- Belli bir sınıfın tüm evrim basamakları, hiçde az olmayan bir şekilde bu sınıfın psikolojisi tarafından renklendirilir.
- Gelecekteki proleter sanatın karekterini oluşturma denemeleri bu önermelerden yola çıkılarak yapılmalıdı
- Proleter yaratıcılığın bağımsızlığı, kendini hiçbir şekilde sanatsal olmayan orijinalliklerde gösteremez ve geçmiş kültürlerin tüm meyvelerinin tanınmasını bir ön şart olarak kabul eder.
- İlerici karakterde bir dizi eser yaratarak: aydınlar ve proleterler sanatın oluşmasında şimdiden belirli bir rol oynamalıdı
Bütün bu tartışmalardan ve 9 maddelik deklarasyondan sonra Mayakovski’nin de belirttiği üzere Sosyalist Gerçekçilik şu temellere oturmalıydı.
- Sosyalist gerçekçi sanatçıher şeydenönce etkindir, dünyayı tanımak değil değiştirmek ister. Bu durum, onun gerçeği resmedişine çok özel ve dolayısıyla ayırt edici bir nitelik verir. Doğa ve toplum özde diyalektiktirler, içerdikleri çelişkilerle bir evrim geç Sosyalist gerçekçi bunu bilir ve bu damarın atışını, bu zaman akışını hemen yakalar.
- Sosyalist gerçekçi, hep amaca yönelir, kötüyü iyiden ayırır, büyük isteğine omuz verenlerin hareketini frenleyenleri kocaman objektifiyle ortaya koyar.
- Her sanatsal imgeyi içerden ve dışardan gönderdiği ışıkla aydınlatır. Onun kendine özgü temelleri vardır. Çünkü o, yaşamımızın deprem merkezine doğrudan doğruya, az çok dokunan her şeyle, özellikle sosyalist ilkelerle ve temel bir dönüşüm için yürütülen kavgayla özden ilgilenir, bundan dolayı yeni yazarın kendisi de özgül çizgiler ile burjuva gerçekliğinden ayrı türler bulmak zorundadır.
- Bunun içindir ki burjuva aydınlarından sosyalist gerçekçi yazar olmaz.
FÜTÜRİZMİN TEMSİLCİLERİ TÜRK EDEBİYATINDAKİ TEMSİLCİSİ
F.T. MARİNETTİ NAZIM HİKMET RAN
MAYAKOVSKİ
ŞAİR İŞÇİDİR
Bağırırlar şaire:
“Bir de torna tezgâhı başında göreydik seni.
Şiir de ne?
Boş iş.
Çalışmak, harcınız değil demek ki…”
Doğrusu
bizler için de
en yüce değerdir çalışmak.
Ve kendimi
bir fabrika saymaktayım ben de.
Ve eğer
bacam yoksa
İşim daha zor demektir bu.
Bilirim
hoşlanmazsınız boş lâftan
kütük yontarsınız kan ter içinde,
Fakat
bizim işimiz farklı mı sanırsınız bundan:
Kütükten kafaları yontarız biz de.
Ve hiç kuşkusuz
saygıdeğer bir iştir balık avlamak
çekip çıkarmak ağı.
Ve doyum olmaz tadına
balıkla doluysa hele.
Fakat
daha da saygıdeğerdir şairin işi
balık değil, canlı insan yakalamadayız çünkü.
Ve doğrusu
işlerin en zorlusu
yanıp kavrularak demir ocağının ağzında
su vermektir kızgın demire.
Fakat kim
aylak olduğumuzu söyleyerek
sitem edebilir bize;
Beyinleri perdahlıyorsak eğer
dilimizin eğesiyle…
Kim daha üstün, şair mi?
yoksa insanlara
Pratik yarar sağlayan teknisyen mi?
İkisi de.
Yürek de bir motordur çünkü
ve ruh, onun çalıştırıcısı.
Eşitiz bizler
şairler ve teknisyenler.
Vücut ve ruh emekçileriyiz
aynı kavganın içinde
Ve ancak ortak emeğimizle
bezeriz evreni
marşlarımızı gümbürdeterek
Haydi!
laf fırtınalarından
ayıralım kendimizi
bir dalgakıranla.
İş başına!
Canlı ve yepyeni bir çalışmadır bu.
Ve ağzı kalabalık söylevci takımı
değirmene yollansın dosdoğru!
Unculuğa!
Değirmen taşı döndürmeye laf suyuyla!
Vladimir MAYAKOVSKİ
Çeviri: Ataol BEHRAMOĞLU
- MAYAKOVSKİ ESERLERİ
Oyunları
Kitapları
Yazı dizimin 4. ve son Bölümünde Mayakovski ve Sosyalist Gerçekçilik üzerinde sizlerle paylaşımda bulundum.
Savaşların sömürünün ve emperyalizmin egemen olamadığı, barışın hâkim olduğu güneşli bir dünya umuduyla yeni güne merhaba sevgiyle ve şiirle kalın.
Yorumlar kapalı.