1924 yılında kabul edilen Cumhuriyetin ilk anayasası Büyük Millet Meclisi’nde tartışılırken, Cumhurbaşkanı’nın yetkileri arasında; “Hükümetin görüşü alındıktan sonra Cumhurbaşkanı’na meclisi feshedip, seçimleri yenilemek ve Meclisin kabul ettiği kanunları veto etmek yetkisi verilmesi” gündeme geldi.Üniversite eğitimlerini İsviçre’de birlikte tamamlayan iki genç milletvekili; Kuşadası’ndan hukukçu Mahmut Esat Bozkurt (1892-1943) ve siyaset bilimci Ödemişli Şükrü Saraçoğlu (1887-1953), bu yetkilerin halk egemenliği ilkesine aykırı olduğunu açıkça belirterek, Mustafa Kemal’in arzusu aleyhine görüş bildirmişlerdi.
Falih Rıfkı Atay’ın tanıklığına göre; Atatürk, 1924 Anayasası’nda cumhurbaşkanına verilecek olan fesih ve veto yetkilerine karşı çıkan Mahmut Esat Bozkurt ile Şükrü Saraçoğlu’nu köşke çağırıp sabaha kadar onlarla tartıştı. Genç milletvekilleri Mustafa Kemal’i saygıyla dinlediler, ancak kendi görüşlerini de özgürce açıkladılar. Sabahın ilk ışıklarında Mustafa Kemal ile bu iki milletvekilinin görüşmeleri tamamlanmış ve Mustafa Kemal bu yetkilerden vazgeçmişti.
Cumhuriyetin ilk yıllarında (1924-1930) toplumsal ve kamusal yaşamı laikleştiren tüm yasalarının temelinde; bu dönemde Adalet Bakanlığı yapan Mahmut Esat Bozkurt’un ve ülkenin ekonomisinin düzelmesi için bir dizi yasanın çıkarılması, devrimlerin kalıcı hale gelmesi için Medeni Kanun, Türk Ceza Kanunu, Ticaret Kanunlarının yasalaşmasında İktisat ve Adalet Bakanlığı görevlerinde bulunan Şükrü Saraçoğlu’nun emeği vardır.
Türk Hukuk Devrimi’ne katkısı büyük olan Adalet Bakanı Mahmut Esat Bozkurt’un 18 Eylül 1930’da Ödemiş-Gölcük Yaylası’nda Saraçoğlu Şükrü Bey’in konuğu olarak bulunduğu sırada yaptığı konuşmanın sonunda;‘Benim fikrim, kanaatim şudur ki, bu memleketin kendisi Türk’tür. Öz Türk olmayanların Türk vatanında bir hakkı vardır, o da hizmetçi olmak, köle olmaktır’ sözleri, tartışmaları günümüze dek devam eden, çok eleştirilen bir konuşma oldu.
1930 yılı koşullarıyla birlikte değerlendirilmesi gereken ve Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın kurulması aşamasında yaşanan polemiklere cevap niteliğinde olan bu konuşma ayrı bir yazı ve inceleme konusu olacak kadar önemlidir.Serbest Cumhuriyet Partisi’nin liberal ekonomi politikalarını eleştirmek ve yerli sanayiyi korumak üzere sarf edilen bu sözler, Mahmut Bey’in istifasına neden olmuştur. Bu konuşma aradan yıllar geçmesine karşın, Mahmut Esad’ın ‘Ödemiş Konuşması’ olarak gündeme gelmektedir.
Yorumlar kapalı.