Patateste her yıl yaşadığımız problemleri, hasaddan önce önlem alabilmek adına hatırlamakta fayda var. Mesela yumrularındaki yoğun çatlamalar…
Bu sorunla ilgili birçok yön gözükmekte. Biraz virüs, biraz bakteri, biraz da adaptasyon, bazende yanlış kimyasal uygulamalar. Bazen tarladan, bazen aşırı sulamadan, bazen toprak kaynaklı fungal (mantar) etmenlerden, bazen de ot ilacı uygulaması başta olmak üzere ilaç karışımları ve onların uygulama zamanlarından. Hatta bunun içine yanlış gübrelemeyi de koyabiliriz…
Önce olayı iyi tespit edip doğru teşhisi koyalım…
İlk tespitimiz; mevcut çatlak yumruların çok büyük kısmı daha ziyade belli bir çeşit ve onun gibi bölge uyumu olmayan başka çeşitlerde oluşuyor. Ve bence en can alıcı tespit ise çatlamaların tamamına yakını bölgemiz dışından gelen tohumluklardan, özelliklede bir bölgede üretilen tohumluklarda oluşuyor.
Diğer taraftan patatesin bir kısa gün bitkisi olduğunu hatırlamalıyız. Yani yaprak ve sap oluşturduğu (vegatatif) dönemde kısa günler, çiçeklenmeden sonra yumru büyüttüğü (genaratif) dönemde ise uzun günler istemektedir patates. Ama patatesin doğal yaşam istekleri güz döneminde oluşmadığı gibi bazen kış ve bahar ekimlerinde de gerçekleşmeyebiliyor. Tam tersi; yaprak ve sap yaptığı evrede uzun gün, yumru büyüttüğü evrede olumsuz kısa gün koşulları var olabiliyor. Doğal olaraktan her patates çeşidinin bölgemiz güz ekimkerine ve bazen dengesiz giden iklim koşullarına, ışıklanma sürelerine uyum göstermesini bekleyemeyiz.
Bir başka önemli nokta ise sağlıklı ve dengeli beslenme ile ilgili. Patates, yüksek miktarda potasyum, kalsiyum ve magnezyum tüketen bir bitki olmasına karşın daha ziyade azot ağırlıklı gübreleme yapılıyor. Toprağa verdiğimiz azotun da büyük bölümü bitkiler yaprak ve saplarında kullanılır. Patates, diğer birçok bitkiden farklı olarak yumrularıyla yaprak ve sapları aynı yapıda olduğu için yumrularında da azot kullanır. Fazla azot kullanılan bitkilerde aşırı boylanma, koyu renk ve yüksek miktarda hücrelerinde su tutmasını sağlayarak gereğinden çok fazla gevrek, yumuşak dokular ortaya çıkarır. Aşırı miktarda su toplayan, gevrek yapıdaki yumrularda bir de fizyolojik olgunlaşmalarını tamamlayamadan hasadı edilince çatlıyorlar.
Bütün bunların üzerine eğer bu üretim sezonu dengesiz sıcaklıklarla devam ediyorsa patates bitkisi de kendi korunma mekanizmasını geliştiriyor. Stomalarından az terleme yaparak suyu genelde kendinde tutarak ozmatik basınç ile hücreler içi ve arası sıvı dengesini muhafaza ediyor. Sap ve yapraklarla aynı yapıda olan yumrular, su kullanımında da aynı şekilde davranıyorlar. Ardından da hızla değişen ışıklanma ve toprak sıcaklığı, dokuları dirençsiz olan yumrularda çatlamaya yol açıyor.
Diğer olasılıklardan biri ve aslında çok gözüken ama ciddi ekonomik zarar eşiğinde olmadığı için şimdilik önemsenmeyen, virüs ve bakterilerden dolayı olan çatlamalar. Hatta belli çeşit ve tarlalarda bazı virüsler net olarak gözlenmekte. Tahmin edileceği gibi bu tarlalarda sertifikasız tohumluk kullanılmış.
Toprak kaynaklı fungal etmenler ise daha nadiren çatlama ile sonuçlanıyor. Fakat yukarıdaki olumsuzluklar üst üste bindiğinde çatlamaya yönelik tetikleyici olabiliyorlar.
Patateste yanlış pestisit kullanımının yumru çatlamasına etkisi, ot ilacı başta olmak üzere, gerek toprak, gerek hava kaynaklı mantari etmenlere, zararlılara, bitki beslemeye, gelişim düzenlemeye yönelik kullanılan tüm kimyasallar, onların karışımı, uygulama zamanları ise ayrı bir yazı konusu önümüzdeki pazartesiye…
