Ara ara sizlerle kelime kökleri hakkında bilgi paylaşıyorum. Sanmayın ki ben bunların hepsini biliyorum. Ben de biraz mesleğimden dolayı, ilgi duyduğum kelimelerle ilgili araştırma yaparken bunların bazılarını sizlerle paylaşıyorum.
Türkçe’de o kadar Arapça ve Farsça kökenli sözcük var ki aklınız şaşar. Arapça ve Farsça kökenli sözcükler son bin yılda Türkçe’yi neredeyse ‘müsilaj’ gibi sarmışlar.
Türkler Orta Asya’dan Anadolu’ya gelirken coğrafi olarak önce Fars (İran) kültürü ile karşılaşmışlar. O yüzden dilimizdeki namaz ve peygamber gibi kelimeler de bize Farsça’dan geçmiş.
Geçtiğimiz gün durup dururken ‘acemi’ sözcüğü dikkatimi çekti. Baktım ki ‘acem’, Arapların kendileri haricindeki yabancılar için kullandığı bu sözcükmüş. Osmanlılar da genellikle İranlıları nitelemek için kullanmış. Bu nedenden dolayı Türkçe’ye de ‘İranlı’ anlamında kullanılan bir sözcük olarak geçmiş.
Acem’in Arapça’daki anlam kökeni ‘Bir işin yabancısı olan, eli işe alışmamış, bir işi beceremeyen’ şeklinde imiş. Mesleğinde yeni olan, toy. Bir yere, bir şeye yabancı olan.
“Arapça bilmeyen, barbar, yabancı” sözcüğünden alıntı imiş.
Biliyorsunuz eski Yunanlar da Türkler için ‘barbar’ kelimesini uygun görmüşler.
Devam edelim bu Türkçe’yi müsilaj gibi saran Arapça ve Farsça kökenli sözcüklere…
Örneğin hasta. Farsça ‘yaralı’ sözcüğünden alıntı imiş.
Hane ise ‘ev, konut, konak, yer’ anlamında kullanılan yine Farsça kökenli bir sözcük.
Hastane yerine ‘sağlıkevi’ kelimesini yaygınlaştırmamışız.
Sağlıktan sürdürelim. Cenazede Arapça ve Farsça’da ‘ölünün içine konulduğu tabut’ anlamında kullanılmış. Eski Aramice ve Süryanice’de ‘gömü, hazine’ kelimesi ile eşdeğermiş.
Cesed de Türkçe’ye Arapça’dan geçmiş: ‘ölü gövde’
Teşhis de Arapça: ‘Tanıma, tanı koyma’
Peki tedavi? O da Arapça kökenli: ‘İyileştirme’
Deva, ilaç ve derman kelimeleri de Arapça ve Farsça’dan Türkçe’ye girmiş.
**
Ödemiş’te bir kitap günleri daha geride kaldı. Önceki dönemlerde 3 Eylül Ödemiş’in kurtuluşu etkinlikleri çerçevesinde yapılan çocuk kitapları fuarlarının yanında 2018 yılında bir grup arkadaşla birlikte öncülük ettiğimiz kitap fuarının ardından geçtiğimiz hafta gerçekleştirilen kitap günleri bence kitapseverler için verimli geçti. Bazı iptal ve aksilikler yaşanmasa daha iyi olacaktı belki ama dilerim bu aksilikler gelecek yıllarda tekrarlanmaz. Bana göre havanın da yağışlı gitmesi ziyaretçi sayısını etkiledi.
Hatırlanacağı gibi 2018’in Mart ayı sonunda 54. Kütüphaneler Haftası nedeniyle Ödemiş’teki kitap ve kırtasiyecilerle birlikte Ege Üniversitesi’ne bağlı Ödemiş Sağlık Yüksek Okulu bahçesinde düzenlenen kitap fuarına da beklenenin üstünde ilgi olmuştu. Devamını getirmek istemiştik ama malum korona yüzünden başaramamıştık.
Kitaba ulaşmak artık eskisi gibi zor değil. Ödemiş’te bulamıyorsan internetten bulabiliyorsun fakat kitabı, dokunarak almak başka bir duygu.
Fuarın gelenekselleşmesini ve sürekli olmasını dilerim.
