“Kooperatif yapmak,
maddi ve manevi kuvvetleri,
zekâ ve maharetleri birleştirmek demektir.”
Mustafa Kemal ATATÜRK
(1 Şubat 1931)
Kooperatif, yaşamıma ne zaman girdi? Şöyle bir düşündüm. İlkokul yıllarıma gittim. Kooperatifçilik Kolu vardı. Her kola mutlaka üye yapılırdı öğrenciler. Kooperatif Kolu’nda teneffüslerde, öğlenciysem sabahları, sabahçıysam öğlenleri çalıştım. Hep ucuz alışveriş yaptım. Hisse aldım. Yıl sonunda kar ettim. Ankara’daki evimiz kooperatif yapısı. Kırıkkale’de görev yaparken mümkünse kooperatiften alışveriş yaptım. Ay boyunca yazdırdım, maaş alınca ödedim. “Karınca” dergisini izledim ama doyurucu değildi, bıraktım. KÖY-KOOP’un çalışmalarına/başarılarına hayrandım, sürüyor. Demircili köyündeki Kalkınma Kooperatifi’nin kuruluş/gelişme öyküsünün canlı tanığıyım. O yıllardaki Muhtar Çavuş Dayı’ya kooperatifle ilgili yaptıklarından dolayı saygı duyuyordum. İngilizce’den arada bir kooperatif yazıları çevirdim, okumuşsunuzdur eminim… Geçen yıl, Ankara’daki Kooperatifçilik Haftası etkinliklerine eşimle gittik. İğdeli Süt Kooperatifi, Bademli Kalkınma Kooperatifi, Tire Süt Kooperatifi stantlarına uğradık, alışveriş yaptık. Yakın çevremize duyurduk. Çok mutlu oldum başkente geldikleri için çünkü; bölgenin dışına çıkamıyorlardı!? Kooperatifçiliğe ilişkin yayınlar/yazılar/anılar okuyorum. Prof. Dr. Ziya Gökalp Mülayim ile Prof. Dr. Mustafa Kaymakçı, ilk başvuru kaynaklarım. Mülayim’in anılarını okuyup paylaşacağım ileride. Size bu yazı dizisiyle dünyanın gelişmiş ve gelişmekte olan (G-20 diye adlandırılıyor) ülkelerdeki kooperatifçiliği/kooperatifleri tanıtacağım. Ülkemin kooperatifleşmeyle kalkınacağına, kalkınmanın itici gücünün de demokrasi ve kooperatifler olduğuna inanıyorum. İlk örneğimiz ALMANYA…
- Her beş Alman vatandaşından biri kooperatif üyesidir. Ortaklı açısından
Almanya’nın en büyük işletmesi kooperatiflerdir.
- Bütün zanaatkarların % 60’ı, perakendecilerin % 75’i, fırıncı ve kasapların % 90’ı,
serbest çalışan mali müşavirlerin ise % 65’i kooperatif üyesidir. Bir çiftçi, bir ya da birkaç kooperatife üyedir.
- Yalnızca geleneksel alanlarda değil; hizmet sektörü, bilgi işlem, medya, sağlık,
eğitim, işletme danışmanlığı, bilişim teknoloji işletmesi, muhasebe işleri, laboratuar işletmesi, kalite güvencesi, katı atık yönetimi, çevre koruma ve geri dönüşüm gibi uzmanlık gerektiren alanlarda da kooperatifler hizmet vermekte.
- Yaklaşık 19.4 milyon (2014) kooperatif ortağı, ülkedeki en üst çatı kuruluşu olan
Alman Kooperatifleri ve Raiffeisen Konfederasyonu (DGRV-www.dgrv.de) çatısı altında birleşmekte.
- DGRV’de 800 bin personel çalışmakta olup bazıları kooperatif ortağıdır. 5643
birim kooperatif, DGRV’nin tarım, bankacılık, küçük ölçekli sanayi ürün ve hizmetleri, enerji ve tüketim olmak üzere beş sektördeki kooperatif sistemini oluşturmakta.
- DGRV’nin tarım sektöründeki toplam 2316 birim kooperatifi ve merkez
kuruluşları, yaklaşık 1.4 MİLYON ortağın gereksinimlerini karşılamakta.
- Bankacılık sektöründe 1047 kooperatif bankasının ve yaklaşık 12.770 şubesiyle
18.02 milyon ortağı ile 30 MİLYON müşterisine hizmet vermekte. Sürdürülebilir bir anlayışla yönetilen bu kooperatifler, özellikle kriz zamanlarında (diğer bankalarda yaşanılan durumun aksine) artan ortak ve müşteri sayısıyla ve devlete yük olmadan varlıklarını sürdürebilmekte.
- Anonim şirket biçiminde örgütlenmiş, Merkez Bankası ve kurumsal banka olarak
hizmet veren DZ BANK’ın hisselèrinin büyük bir çoğunluğu, birinci kademe kooperatiflerin elindedir. DZ BANK (www.dzbank.com), Almanya’nın en büyük bankalarındandır.
- Tarım kooperatiflerinin pazar payı (2014) et ve şarapta %33’e; tahıl ve sebze ve
benzeri ürünlerde %50’ye ve süt ürünleri sektöründe %70’e varmakta. Bu kooperatifler aracılığıyla 82 bin kişiye iş verilmekte. Ayrıca 850 benzin istasyonu, 714 şubeli mağazalar zinciri ve 1565 Raiffeisen marketleri de bu kooperatiflerin örgütlenme gücünü açıkça ortaya koymakta.
- 1262 küçük ölçekli sanayi ürün ve hizmet kooperatifi 330 bin üyesiyle ortağı
oldukları yedi merkez kooperatifi bulunmakta. Yaklaşık 400 bin ortağıyla 2 milyar Avroluk bir ekonomik büyüklük yaratan bu kooperatifler arasında kooperatif süpermarket zincirleri, fırıncılar ve çatı kaplamacıları için satın alma kooperatifleri, tıp doktorlarının ortağı oldukları kooperatifler bulunmakta.
- Sayıları 822’ye (2014) ulaşan yenilebilir enerji kooperatifleri, 200 bine yakın
ortağın elektrik ihtiyacını karşılamakta ve artan enerjiyi de devlete satmakta. Az güneş alan Almanya’da faaliyet gösteren “Weissacher Tai Güneş Enerjisi Kooperatifi” faaliyet bölgesinde oturan yaklaşık 15 bin kişinin 50 Avroluk ortaklık payıyla kurulmuştur.
- 2.8 milyon insanın ortağı olduğu 1930 yapı kooperatifince barınma ihtıyacı, en
uygun fiyatlarla karşılanmakta. Kooperatifler tarafından üretilen 2.15 milyon daire ve ev, tüm kiralık konutların % 10’unu oluşturmakta.
SÜRECEK
KAYNAK: G-20 Ülkelerinde Kooperatifçilik, T:C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü yayını, 2015, Ankara.
