Mirasta mal paylaşımı sırasında tereke üzerinde miras hakkına sahip “yasal mirasçı” ve “atanmış mirasçı” olmak üzere iki tür mirasçılık biçimi vardır.
*Yasal mirasçılar, miras bırakanın kan hısımları, evlatlık ve altsoyu ile sağ kalan eştir. Atanmış mirasçı ise miras bırakanın kendi özgür iradesiyle mirasının bir kısmını veya tamamını belirli bir kişiye bırakmasıyla mirasçı olan kişidir.
*Murisin ölümü ile mirasta mal paylaşımında yasal mirasçılar bakımından üç dereceli bir sistem vardır. Kanuni mirasçı sıfatıyla hak sahibi olabilmek için bu üç dereceden (zümreden) birinde yer almak gerekir.
1. Derece (Zümre) Mirasçılar; miras bırakanın alt soyudur. Miras bırakanın çocukları birbirleri ile eşit şekilde mirasçı durumundadır. Miras bırakandan önce ölmüş bir çocuk mevcut ise bu ölmüş çocuğun çocukları bu zümrede mirasçıdır.
2. Derece (Zümre) Mirasçılar; miras bırakanın anası ve babasıdır. Eğer ana ve baba miras bırakandan önce ölmüşlerse miras bırakanın kardeşleri bu zümrede mirasçılardır. Bunlar birbirleri ile eşit şekilde mirasçı durumundadır.
3. Derece (Zümre) Mirasçılar; miras bırakanın büyükannesi ve büyükbabasıdır. Büyükanne ve büyükbaba da miras bırakandan önce ölmüşlerse onların altsoyları bu zümrede mirasçılardır. Ve bunlar da birbirleri ile eşit şekilde mirasçı durumundadır.
Bu zümrelerin genel özellikleri şu şekildedir:
Bir önceki derecede (zümrede) mirasçı olması bir sonraki zümrenin mirasçı olmasını engeller. Örneğin, 1. derecede kanuni mirasçılık hakkına sahip altsoy (çocuklar) varsa, 2. Derecede kanuni mirasçılık hakkına sahip olan miras bırakanın anne-babası miras hakkına sahip olamaz. Zümre içinde ön sıradaki mirasçı, bir alt sıradaki mirasçının mirasçılığını engeller.
Zümre başları hayatta ise altsoyları mirasçı olamaz. Zümre başları, mirasta mal paylaşımı esnasında her zümrede ilk sırada miras hakkına sahip kişidir. Zümre başı yaşıyorsa onun altsoyu miras hakkına sahip değildir. Birinci derece mirasçıların zümre başı, miras bırakanın çocuklarıdır. İkinci derece mirasçıların zümre başı miras bırakanın anne babasıdır. Üçüncü derece mirasçıların zümre başı ise büyükanne ve büyükbabadır.
Evlilik dışında doğan çocuklar açısından durum nasıldır?
Evlilik dışı doğan çocuğun mirasçı olabilmesi için miras bırakan ile çocuk arasında soy bağının kurulması gerekir. Soy bağının kurulması halinde, evlilik dışı çocuklar tıpkı evlilik içi hısımlar gibi miras payı alırlar, aksi halde mirasta mal paylaşımı sırasında hak sahibi olamazlar.
Evlatlık ve evlatlığın altsoyunun yasal mirasçılığı açısından durum nasıldır?
Evlatlık ve onun altsoyu, onu evlat edinen kişiye kan hısımı gibi mirasçı olurlar. Aynı zamanda evlatlığın gerçek ailesindeki mirasçılığı da devam eder. Yani evlatlık ve altsoyu miras bırakanın kendi altsoyu ile aynı haklara sahip olur. Evlatlık ve altsoyu sadece evlat edinene mirasçı olurlar, yani evlat edinenin hısımlarına mirasçı olamazlar Evlat edinen ile evlatlık ve onun altsoyu arasındaki mirasçılık tek yönlüdür, yani evlatlık ve onun altsoyu evlat edinene mirasçı olurken, evlat edinen ve hısımları evlatlığın mirasçısı olamaz.
Miras bırakanın eşinin yasal mirasçılığı açısından durum nasıldır?
Miras bırakanın eşi, birinci derece mirasçılar ile birlikte mirasçı olduğunda terekede miras payı 1/4’dür. İkinci derecede miras hakkına sahip mirasçılar ile birlikte mirasçı olduğunda, terekenin 1/2’sini miras payı olarak alır. Üçüncü zümre başları ve onların çocukları ile birlikte mirasçı olursa, miras payı terekenin 3/4’ü olacaktır. Birinci ve ikinci zümrede hiç mirasçı yoksa üçüncü zümrede de zümre başları ve onların çocukları hayatta değilseler, eş tek başına mirasçı olacaktır. Yani, üçüncü derecede eş sadece büyük ana ve büyükbaba ve amca, dayı, hala, teyzeleri ile birlikte mirasçı olabilir. Eğer bunlardan herhangi biri yoksa eş tek başına kanuni mirasçı olacaktır. Yani üçüncü derecede miras bunların da çocuklarına geçemeyecektir.
Devletin mirasçılığı açısından durum nasıldır?
Miras bırakanın ölümünden sonra geride herhangi bir yasal veya atanmış mirasçı bulunmaması durumunda sonuç olarak miras devlete kalmaktadır.
