Suya Dair

Ne güzel bir sestir, su sesi…

Yağmur esnasında çatılardan ve su oluklarından betona hoyratça vururken çıkan sesi, ama daha ziyade toprağın bin bir çeşit mis kokusunu hissettirmesi, yaşama, doğaya kazandırdıklarını duyumsamak ne eşşizdir…

Oysa bazıları için herkesin bildiği o iki ses (!) çok daha öncelikli su sesine göre. Ama yaşamın özünde, varoluşta su var ve onun olmadığında sürdürülebilirlik söz konusu değil…

Ne zamandır yağmur sesine ve onun toprakla buluşma kokusuna hasretiz. Oldukça kurak geçen kış, kısmen yağışlı ilkbahara rağmen doğa, normal döngüsünü kaybetmiş olmalı ki yeryüzünden göğe yükselen su bize geri dönmedi. Ya da döndüğü bölgelerde kabul edilebilir sınırı aştı, felakete dönüştü.

Üç pazartesidir incelediğimiz; gübreleme, zirai ilaç, tohum tarımsal girdilerinden sonra, bu hafta tarımsal üretim maliyetinin %10-20’sini oluşturan sulamayı detaylandıralım…

Toprağın içindeki kapillerite boşluklarının dolup su tutma kapasitesi ile birlikte tarla kapasitesi artıran, metrekareye olabildiğince kabul edilebilir suyun gene olabildiğince uzun zamanda düşmesi, büyük dileğimiz. Oysa bu yıl havzamız, metrekareye yıl içersinde alması gereken yağışı almadı ve bugünlerde birçok ziraatçı dalgıç pompalarını daha derine indirmeye çalışıyor. Zira yaz ortasında Beydağ Barajı ile birlikte dalgıçlar da işlevsiz kalınca susuz kaldık.

Peki dalgıç pompayı daha derine indirmek, neyi ne kadar zaman için çözecek?

Devletten, İZSU’dan beklenti içinde olalım da su kaynaklarının %80-90’ını harcayan tarımsal üretimde %10-20’si de günlük kullanımda, suyu ne kadar doğru, ekonomik ve sürdürülebilir kullanıyoruz?

Ödemiş ve çevresi yani Küçük Menderes Havzası; tarımın Ege’deki başkenti olmasına bağlı sulamanın da en kontrolsüz kullanıldığı yerlerden biri yazık ki. Alüvyonel dolgu topraklar, artık çok derinlere inen taban suyuna paralel, vahşi sulamadaki gerek buharlaşma, gerekse toprak derinlerine sızma sonucunda, bir vejatasyon süresinde dekarda 1500 ton ve üzeri su harcanıyor… İki ürün, üç ürün alındığında kaybolan suyu varın siz hesap edin gayrı…

Havzanın en büyük devlet yatırımı Beydağ Barajı’nın 250 milyon metreküp suyu toplaması hayal gibi…

Diyelim ki topladı, bir dönem üründe sulayabileceği en fazla alan, en iyimser 170 bin dekar yani Ödemiş sulu tarım alanlarının yarısı. Peki ikinci, üçüncü ürünler ve geriye kalan alanların su gereksinimi nasıl karşılanacak?

İrili ufaklı diğer baraj ve göletlerin toplam hacimleri de şu anki su ihtiyacının çok gerisinde kaldığına göre, çözüm ne?

Kalıcı çözüm; mevcut su kaynaklarımızı ve doğal yapıyı koruyan bir anlayıştan geçmek zorunda şüphesiz…

Bugünlerde yaşadıklarımızdan asıl çıkarılacak sonuç ise; su kaynakları daha bol olan gelişmiş ülkelerin yıllardan beri kullanıldığı ancak çok daha az su kaynaklarına sahip yurdumuzda da henüz çok sağlıklı ve sürdürülebilir planlanmadığı için toplam sulanabilen alanların %2-3’ ünde yararlanılan basınçlı sulama sistemleri. Yani damlama, yağmurlama ve pivot sulama sistemleri…

Sistemlerin özü; herkesin bildiği ama bir türlü uygulayamadığı gibi, suyu daha az ve yararlı kullanma mantığına dayanıyor. Küçük Menderes Ovası’nın önemli kısmı yasal olarak da “tarımsal sit alanı” ilan edildiğine göre zaten az olan su kaynaklarımızı tarımda doğru kullanması da aynı yönetmeliğin uzantısında denetim şartlarına bağlanmalıdır diye düşünüyorum…

Üstelik suyun fazla kullanımı, su kaynaklarının yok olmasının da ötesinde topraklarımızda bazı kalıcı arazların doğmasına neden oluyor. Mantari, bakteriyel etmen oluşumlarından tutuverin de bin bir zorlukla aldığımız gübrelerden henüz bitkiler yararlanmadan Menderes Nehri’ne doğru akışından kimyasal etkilerine kadar daha birbiriyle ilintili olumsuzlukları söz konusu…

Lütfen, ülkenin en küçük nehrinin binlerce yılda oluşmuş zengin ama su fakiri topraklarında yaşadığımız unutmayalım…

Ve seçilmişlere, atanmışlara, suyun başındakilere, bu cennet coğrafyanın bir gün çöle dönüşebileceğini sürekli hatırlatalım…