Salgın ve Kooperatifler

Dünya, geçen bir yılda Covid-19 salgınıyla boğuştu. Ekonomik sistemlerin kendini test ettiği bir süreç yaşandı. Çin, sosyalist-kapitalist karması bir yönetimle başarılı oldu. İlk göçmen kuşağının çocukları Prof. Dr. Uğur Şahin-Dr. Özlem Türeci çifti, Biontech-Pfizer ortak girişimi öncülüğünde ilk aşıyı buldu. Ulusça sevindik ama buruktu biraz.

Covid-19 salgınının izleri, yaptırımları gelecek yıllarda da sürecek.

Bu acılı yılda kooperatifler neler başardı? Buna bakacağız şimdi. Uluslararası Kooperatifler Birliği (ICA) ve Avrupa Kooperatif ve Sosyal Girişimler Araştırma Enstitüsü (Euricse), yıllık Dünya Kooperatif İzleme Raporu’nu yayınladı. Bu, dokuzuncusu. Raporda dünyanın en büyük kooperatif ve karşılıklı yardımlaşma sandıklarının (mütüellerin) ekonomik ve sosyal etkilerini araştırıyor. Ayrıca 2018 verilerine dayanarak ilk 300 kooperatif şirketi sıralıyor. Sonunda sektörel analizler yapıyor. Covid-19 salgınının kooperatif hareketi üzerindeki etkileri ile büyük kooperatiflerin Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları’ndan iklim eylemi konusunda neler yapabileceklerini ele alıyor. Bu bölümlerin yazımına Uluslararası Kooperatif Girişimciliği Düşünce Kuruluşu (International Cooperative Entrepreneurship Think Tank, ICETT) katkıda bulunmuş.

Covid-19 ve Büyük Kooperatifler

ICETT üye anketinin sonuçlarına göre;

Finansal Hizmetler: Hollanda’da 1990’lı yılların başlarında çiftçilerin kurduğu banka RABOBANK, KOBİ’lere yönelik kredilerin faiz ve anapara ödemelerini ertelemiş. Kültür ve spor kuruluşları için destek fonu kurmuş. Hindistan’da Buldana Kentsel Kooperatif Topluluğu, krizden etkilenenlerin borç yükünü hafifletmek için faiz oranlarını düşürmüş.

Perakende: S-Group (Finlandiya) ve Midcounties Co-operative (İngiltere) gibi perakende kooperatifleri, iş modellerini yeni güvenlik gereksinimlerine uyacak, en savunmasız üyelerle müşterileri destekleyecek şekilde değiştirmiş. İndirimli e-ticaret satışlarını artırmış. Gıda bankası fonları kurmuş. Ürünlere erişimi kolaylaştırmak için “gel al teslimat” ve “eve teslim” gibi yeni kavramlar geliştirmiş.

Tarım: Hintli Çiftçiler Gübre Kooperatifi (Indian Farmers Fertilizer Co-operative Limited), sosyal bilinçlendirme kampanyaları yürütmüş. Ülkenin bazı bölgelerine güvenlik malzemesi sağlamış. Arjantin’de liman ve denizcilik hizmetleri veren Cooperative de Trabajos Portuarios Limitada, risk altındaki çalışanların sağlıklarını korumuş ve ücretlerini artırmış.

İşçi Kooperatifleri: Belçika’dan Smart Belgium, %0 faizli kredi mekanizmaları ve eğitim planları geliştirerek salgın krizinde üyelerinin dayanıklılıklarını artırmış.

İklim Değişikliği ve Büyük Kooperatifler

Kooperatifler, “İklim Eylemi” amacına iklim değişikliğini hafifletmek ve iklim değişikliğine uyum olmak üzere iki başlıkta katkı sağlamış.

İklim Değişikliğini Hafifletmek: Amaç, insan etkinliklerinden kaynaklanan sera gazı emisyonlarının azaltılması. Büyük kooperatifler, sadece günlük operasyonlarıyla değil, aynı zamanda orta-uzun vadeli projelerine üretim zincirlerindeki tüm oyuncuları dahil ederek düşük karbonlu teknolojileri ve daha sürdürülebilir davranışları benimsemeleri için tedarikçilerini, üyelerini ve müşterilerini etkileyerek bu amaca katkıda bulunmuş.

The Co-operative Group (İngiltere), emisyonlarını 2025’e kadar %50 azaltmayı (2016 seviyelerine kıyasla), 2050’de sıfırlamayı hedeflemekte. Üretim zincirinin verimliliğinin iyileştirilmesi için 2016’da Co-op Enviro Map projesi başlatılmış. S Grubu (Finlandiya) da aynı yolda. 2025’e kadar ilk karbon negatif şirket olmayı istiyor. Bunun için enerji verimliliğini artırmayı, rüzgar ve güneş enerjisini daha fazla kullanmayı hedefliyor. Mondragon Grubu’ndan (İspanya) KREAN Kooperatifi, Bask bölgesinde bir güneş enerjisi parkının (55 hektar, 67.000 panel, 24 MW kurulu güç ve 26 yatırımcı şirket) yapımı için yerel enerji ajansıyla işbirliği yapıyor.

İklim değişikliğinin hafifletilmesinde plastik konusu da önemli. BM Çevre Programı, her yıl sekiz milyon tonu aşkın plastiğin okyanuslarımıza atıldığını belirtmekte. Plastik, tüketici kooperatifleri için de önemli bir sorun. Örneğin; Midcounties (İngiltere) ve MIGROSS (İsviçre), ambalajlarda kullanılan plastiği azaltmaya, ambalajlamayı en aza indirmeye, plastik geri kazanım sistemlerini genişletmeye ve atıkları kullanarak plastiği daha az kullanmaya çalışıyor.

İklim Değişikliğine Uyum: IFFCO ve Buldana Urban Cooperative Credit Society, toplulukları, ağaç dikmeye ve gelecek nesilleri bu konuda bilinçlendirmeye odaklanıyor. Bu amaç için ICA Asya ve Pasifik Gençlik İşbirliği Komitesi tarafından başlatılan “Go Green” kampanyasına katılmış. The Co-operators (Kanada), “riskleri daha iyi ölçmek ve müşterilerinin kişisel dayanıklılığını inşa etmek” için teknoloji, modelleme ve analitiği bir araya getirmiş. Sancor Seguros Grubu (Arjantin), insanlarla iklimin yol açtığı afet kurbanlarına iş yeri bağlamında psikolojik destek sunan gönüllü ekipler oluşturmuş.

İlk 300 Kooperatif

İlk 300 listesindeki kooperatiflerin 2018 yılı toplam cirosu, 2.146 milyar dolar. Tarım (104 işletme) ve sigorta (101 işletme) sektörleri baskın durumda. Perakende kooperatifleri (33 işletme) ve tüketici kooperatiflerinden (21 işletme) oluşan toptan ve perakende ticaret sektörü, üçüncü en büyük sektör. Finansal hizmet sektörü (21 işletme) sonra geliyor.

Kooperatif türü: İlk 300’ün neredeyse yarısını tarım kooperatifleri ve perakende kooperatiflerini kapsayan üretici kooperatifleri (133 işletme) oluşturuyor. Karşılıklı Yardımlaşma Sandıkları (Mütüeller) (83 işletme) ve tüketici/kullanıcı kooperatiflerinden (65 işletme) oluşan tüketici kooperatifleri ve finansal hizmet kooperatifleri diğer yarıyı oluşturuyor. Ciroya göre listede işçi kooperatifleri (3 işletme) ve çok paydaşlı kooperatiflerin (2 işletme) az sayıda temsilcisi var. Bu sıralamadaki kooperatiflerin çoğu gelişmiş ülkelerden: ABD (74 işletme), Fransa (44 işletme), Almanya (30 işletme), Japonya (24 işletme), Hollanda (17 işletme) ve İtalya (12 işletme). Ciro/kişi başına GSYH oranına göre Kolombiya, Kosta Rika, Uruguay, Türkiye (Bursa Ecza Kooperatifi, İstanbul Eczacılar Kooperatifi) ve Kenya var. Ayrıca ciroya göre İlk 300’de yeterince fark edilemeyen ancak kayda değer sayıda büyük kooperatife sahip ülkeler (İspanya, Kolombiya, Brezilya, Arjantin ve Hindistan) de bu sıralamada görünür durumda.

“Halk ekonomisi”, “dayanışma ekonomisi”, “toplum kalkınması ya da ekonomisi” ve “kooperatif  ekonomisi” olarak da adlandırılan SOSYAL EKONOMİ, bu sonuçlardan anlaşılacağı üzere Covid-19 küresel salgınında akılcı, uygulanabilir, işlevsel çözümleriyle başarılı olmuştur. Elbette görmek isteyene…

21 Mart 2021

KAYNAK: https://sosyalekonomi.org/2020-dunya-kooperatif-izleme-raporu/Erişim:27.02.2021-17:52