PATATES EKMEK, AKIL KARI DEĞİL

Ödemişli patates yetiştiricisi, çoğu kez zarar etmesine rağmen neden tarlasına başka ürünler ekebilecekken ısrarla patates ekmektedir: daha az işçilik gerektirdiğinden mi, ekimi kolay olduğundan mı, fazla bakım gerektirmediğinden mi, yetiştirme maliyeti düşük olduğundan mı yoksa soğuğa veya sıcağa daha dayanıklı olduğundan mı… Nedeni her ne olursa olsun, insan zarar etme olasılığı yüksek bir ürünü ekmekten vazgeçmese bile tüm tarlasını ve geleceğini bir ürüne neden teslim eder?

Bir kişi tüm parasını tek bir cebine koymamalıdır çünkü o paranın başına bir iş geldiğinde tüm parasını kaybetmiş olur. O nedenle paranızı en azından iki ya da üçe ayırıp farklı yerlerde saklarsanız bir veya bir kaçını kaybetseniz bile yine de elinizde kalan parayla mevcut yaşantınıza devam edebilirsiniz. Durum tarlanıza ekim yaptığınızda da geçerlidir. Sadece patates ekmenin paranızı tek bir cebinize koymaktan hiçbir farkı yoktur.

Ben tarlama herhangi bir ürün ekseydim zarar etmemek adına asgari şu hususlara dikkat ederdim:

1- Ektiğim ürünü uzun süre bozulmadan muhafaza edebilir miyim? Mesela kuru bakliyat gibi uzun süre muhafaza edilebilir ürünler ekebilirim. Hem böylelikle anlık fiyat dalgalanmalarından çok fazla etkilenmem.

2- Ektiğim ürünü hasat ettiğimde bunu muhafaza edebileceğim herhangi bir soğuk hava deposuna koyabilir miyim? Çevremde mevcut soğuk hava deposu var mı? Ektiğim ürünün satış maliyeti soğuk hava deposunun maliyetini karşılar mı?

3- Ürünü saklayabileceğim bir ürüne dönüştürebilir miyim? Örneğin salçalık biber ve domates ektiysem bunları salçaya dönüştürebilir ve en az bir yıl civarı uygun bir ortamda muhafaza edebilirim.

4- Ürünün dönüştürme ve saklama maliyeti düşük mü?

5- Pazarlanması ve satışı kolay mı?

Ancak bu bölgede yüklü miktarda yetiştirilen patates, yukarıda saydığım kriterlerin hiçbirine uygun değil. Bu çevrede patatesin saklanabileceği ne uygun bir ortam var ne patatesi kolay ve ucuz bir şekilde başka bir ticari ürüne dönüştürüp saklama imkanı var ne de saklanmasının maliyeti düşük.

Bu çevrede hiçbir küçük üreticinin mahsulünü uzun süre saklayabileceği bir imkanı bulunduğunu düşünmüyorum. Bildiğim kadarıyla da yok zaten…

Küçük üreticiler açısından yetiştirilen patatesin saklanabileceği bir deponun kurulması ve pazarlanması kolay bir şey değil. Ayrıca patatesin başka bir ticari ürüne dönüştürülmesi için küçük üreticilerin birlikte hareket etmeleri gerekiyor. Ancak bu yönde görünürde herhangi bir çalışma yok. Bu yönde ön ayak olması gereken kuruluşlarda da her zamanki gibi tık yok. Zaten küçük üreticilerin birlik olmasının büyük üreticilerin pek işine geleceğini düşünmüyorum da…

Küçük üretici her zaman olduğu gibi yine sahipsiz ve her hasat zamanında olduğu gibi diken üstünde. Birleşip ortak bir çıkar doğrultusunda hareket etmeleri de pek kolay bir iş değil. Zaten böyle bir durumda büyük oyuncuların buna müsaade etmeleri beklenemez. Çünkü küçük oyuncuların mahsulünün tarlada çürümesi büyük oyuncuların ürünlerinin değerinin artmasını sağlar.

Küçük üreticileri koruma işi yerel örgütlerin, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının, oda ve borsaların görevidir. Eğer bunlara etki etme işi büyük oyuncuların insafına kalmışsa küçük üreticilerin Allah yardımcısı olsun.