Ödemiş’teki tarihi binalar

Tarihi binalar… Hep ilgimi çekmiştir. Bazı binaların geçen zamana inat dimdik ayakta duruyor olmaları, zamana karşı galip geldiklerini haykırıyor aslında. Önünden geçip gidenler, belki de hiç fark etmezler duvarlarındaki yılların verdiği yorgunluğu. Bazısı kullanımdayken bazısı metruk durumdadır.

İşte bu tarihi binaların sessiz çığlıklarını dile getirmek için aldım kalemi elime. Tek tek gezip o binaların halini hatrını sordum.

İlk gittiğim yer, bugünkü Ödemiş Ortaokulu’nun hemen yanındaki tarihi bina oldu. Bina, 1915 tarihinde Zirai İdadi Mektep Binası olarak kullanılmaya başlanmış. 1919-1922 yılları arasında da işgal kuvveti olan Yunan birliklerine ‘karargah’ olarak ev sahipliği yapmış.

Bina, iki katlı ve içten bir merdiveni var… Ayrıca dört kapısı bulunuyor. Demir kapılar üzerindeki ay-yıldız motifi dikkatleri çekiyor. Bina, 1950’de tadilattan geçtiğinde çatı katı yıkıldığı için yerine dört akımlı bir çatı yapılmış fakat 2010 yılındaki restorasyon çalışması esnasında dönemin belediye başkanı, binanın çatı katını aslına uygun olarak yeniden yaptırmış.

Bir zamanlar Ödemiş’in ilk ve tek lisesi olarak hizmet vermiş olan binanın duvarlarında Cumhuriyet’in ilk yıllarının izlerine rastlamak mümkün. Tabi gerçekten tarihi damarlarında hissedenlerin görebileceği bir muhteşemlikle duruyor karşımızda. Etrafında gezerken tarihin rüzgarına kapılmamak mümkün değil. İzlediğiniz birçok tarihi filmin sahnesi gözünüzde canlanıyor, adeta bütün varlığınızla o günlere gidiyorsunuz.

Sonraki ziyaretimi hepimizin neredeyse her gün önünden geçtiği, şu anda İzmir Büyükşehir Belediyesi Hizmet Binası olarak kullanılan, eski adıyla Tayyare Gazinosu’na gerçekleştirdim. Muhteşem mimarisi, elimde olmadan beni yine o dönemlere götürdü.

Bina, 1920’lerin başında Ödemiş’te Tayyare Cemiyeti’nin kurulmasının ardından Ödemiş halkının toplamış olduğu paralarla Türk Hava Yolları adına almış olduğu altı uçak (Ödemiş, Ödemiş I, Adagide, Birgi, Beydağ ve Kiraz tayyareleri) için THK’nın jest amaçlı Ödemiş halkına bir armağanı olmuş.

Çok amaçlı kullanılan bu bina; elektrik ve su idaresi, musiki ve tiyatro kulübü olarak kullanılırken 1950’li yıllarda kadar da halka sinema hizmeti sunmuş. Aynı zamanda Halkevi’ne de ev sahipliği yapan bina, 1970’lerden 2000’lerin ortasına kadar da bir pastane olarak hizmet vermeye devam etmiş.

Binanın büyük bir kapısı var. Daha giriş kısmında kapısının heybetiyle asaleti simgeliyor. Binanın etrafı, balkonla çevrili ve dört cam kapı var. Yerler, hala aslına uygun şekilde ahşap. Tadilat esnasında yıpranan tırabzanlar değiştirilmiş. Ne kadar değiştirilmiş olsa da tarihi taban tahtalarının üzerinde gezinirken her gıcırtısı o döneme ait, tarihin tozlu sayfalarında kalmış bir bireyin cümlesi gibi geliyor insanın kulaklarına, “Ben buradayım!” diye haykırıyor sanki.

Yenileşme telaşının verdiği o ‘tarih katili’ maske yüzümüzden düşmedikçe gözümüzün önünde birçok bina yok olup gidecek. Eski fotoğraflara baktıkça boğazım düğümlendi. Gerçekten tarihe saygı duyan bireylerin katkılarıyla bu zamana kadar ayakta kalan bu yapılar, kim bilir daha ne kadar zaman aramızda kalmaya devam edecekler.