Mısır ordusu böyleyken…(*)

Şu sıcak yaz günleri, daha da sıcak geçiyor.

Gezi Parkı eylemleri bir yandan…Mısır’daki gelişmeler öte yandan…

Resmen renkli cama kilitlendik. Ama merak ederseniz…

Ben de Mısır’da yaşananları daha derinden öğrenmek istedim. Birkaç uzmanın yorumunu dinledim. Mısır ordusunu anlattılar. Ama kısacıktı. Çok ilginç değerlendirmeler yapmışlardı. Daha geniş bilgiye ulaşmam gerekiyordu. İnternette tarama yaptım.

Mısır ordusu, nasıl oldu da hem 2011’de hem de 2013’te başrol oynamıştı? Nasıl bir yapısı var? Daha pek çok sorular…

Ulaştığım bilgileri sizinle paylaşıyorum:

• 1952 Hür Subaylar Devrimi ile aslında tüm Mısır’ın sahibi haline gelen generaller, zaman içerisinde yarı liberal kapitalist yapının yeni şartlarına uyarak farklı bir ekonomik imtiyaz alanı oluşturdular. Görece düşük vergi ve ücretsiz istihdam kabiliyeti ile sahip oldukları şirketlere avantaj üretip kapitalist sistem içerisinde yer aldılar. (1)
• Emlak alım satımları başta olmak üzere (Mısır Toprak Planlama Otoritesi’ne göre, ülke topraklarının %87’lik kısmı üzerinde ordunun de facto kontrolü var ve bu alanlarda tüm sivil projelerin yürütülmesi ulusal güvenlik çerçevesinde ordunun inisiyatifinde) enerji, elektronik, temizlik, eğlence, gıda ve ağır sanayi sektöründe faaliyet gösteriyorlar. Bu anlamda, Mısır’da alelade bir alışveriş merkezinde askeri kıyafetli çalışanların temizlik malzemesi sattığını ya da bir bilardo salonunda fiş kestiğini görmek mümkün. Türkiye’deki karşılığı ile söyleyecek olursak onlarca ‘OYAK’ ve ‘Ordu Pazarı’, Mısır’ı sarmış durumda. (2)
• 20 yıl boyunca Mısır’daki iktidar yapısına ilişkin araştırmalar yapan ve yaşamının bir bölümünü Kahire’de geçiren siyaset bilimi uzmanı Prof. Robert Springborn, Mısır ordusunun ekonomik faaliyetlerinin oldukça geniş bir alana yayıldığını söylüyor. Springborn, “Otomobil üretimi, kıyafet, yol yapım çalışmaları, otobanların ve köprülerin inşası, tencere ve tava gibi mutfak malzemelerinin üretimi… Şayet Mısır’da bir mutfak gereci alırsanız o cihazın ordu tarafından imal edilmiş olması çok muhtemeldir. Eğer doğalgaz bağlantınız yoksa ordunun ürettiği gaz şişelerine muhtaçsınız. Yediğiniz gıdaların ekimi de ordu tarafından yapılıyor, hatta bu tarım ürünlerini işliyor ve paketliyorlar. Mısır ordusunun ekonomide faaliyet göstermediği bir branş neredeyse yok gibi” diyor. (3)
• Mısır ordusunun yönettiği ekonominin büyüklüğünü tam olarak bilmek mümkün değil. Mısır’ın Gayri Safi Yıllık Hasılası, 2012 itibariyle yaklaşık 255 milyar dolar. Ordunun %10-15 oranındaki GSYH’yı her yıl yönetiyor olabileceği öngörülebilir. (4)
• Ayrıca Dünya Bankası verilerine göre, Mısır askeri harcamaları ciddi anlamda düşüş eğiliminde. 1998’de GSYH’ya oranı %6.5 olan rakam, 2010’da %2 ve 2011’de %1.8 gerilemiş durumda. Bu rakamlara ABD tarafından Camp David Antlaşması’nın teşvik primi niteliğinde her yıl Mısır ordusuna verilen 1.3 milyar dolar da dahil. (5)
• Yeni Mısır Anayasası’nda ordu, hala kendi bütçesini belirleyip denetleyebiliyorken ticari alanda yürüttüğü faaliyetlerle de ekonomik imtiyazlarını sürdürmeye devam ediyor. (6)
• Mısır ordusunun bütçesi, ‎Mısır ekonomisinin büyük oranına sahiptir. Çünkü ordu; gümrük avantajlarından, ‎vergi muafiyeti, kamu hazinesine ödeme yapmadan arazileri kamulaştırma hakkı ve ‎zorunlu askerleri yarım işçi olarak çalıştırma gibi konulardan yararlanmakta. ‎(7)
• Amerikalı Ortadoğu uzmanı Robert Springborn, Mısır ordusuna ilişkin olarak şu değerlendirmeyi yapıyor: “İstikrarsızlık, ordunun en son istediği şey. Ordu için istikrardan daha önemli bir şey yok.” (8)
• Uzmanlar, yeni kurulacak hükümet, kimlerden oluşursa oluşsun ordunun ekonomideki baskın rolünü kimseye kaptırmayacağı görüşünde. Robert Springborn, şöyle konuşuyor: “Mevcut durumda ordu mensupları, kendi menfaatlerini koruyacaktır ve sivillerin kendilerini ekonomik faaliyetlerini ifşa etmeye zorlayacak kadar iktidar sahibi olmasını engelleyecektir.” (9)

Sanırım daha fazla söze gerek yoktur!

Mısır ordusu böyleyken daha çoook darbeler göreceğiz demektir…

İstemesek de dilemesek de…

KAYNAKÇA

* Bu yazı, 2013 Temmuz ayı başlarında kaleme alındı. Şu sıralar Mısır’daki gelişmeler, yazımın güncelliğini koruduğunu gösterdiğinden yeniden paylaşıyorum. Yeni çağrışımlara vesile olacaktır…

1,2,4,5,6- www.odak.setav.org/page/misir-ordusunun-iktisadi-kralligi/5683 Erişim : 04/07/2013 14:23

7- www.sagduyu.de/blog/?p=6096 Erişim : 04/07/2013 14:21

3,8,9- www.dunyabulteni.net/?aType=haber&ArticleID=223632 Erişim : 04/07/2013 14:19