Miras bırakanın altsoyu için miras payının yarısı, anne ve babadan her biri için miras payının 1/4’ü, sağ kalan eş için anne baba veya çocuklar ile mirasçı olması halinde yasal miras payının tamamı, diğer hallerde miras payının 3/4’ü oranındaki haklarının miras bırakan tarafından vasiyetname ya da başka ölüme bağlı tasarrufla herhangi bir kişi veya kuruma bırakılamaması durumuna saklı pay denir.
Miras bırakanın hiçbir şekilde müdahale edemeyeceği, üzerinde tasarruf edemeyeceği şekilde yukarıda belirttiğimiz oranlarda saklı pay hakkına sahip olan mirasçılara “saklı pay sahibi mirasçı” denilmektedir. Medeni Kanunda sınırlı olarak sayılan bu saklı paylı mirasçılar: Miras bırakanın altsoyu (Çocukları, evlatlıkları, torunları ve onların çocukları), miras bırakanın anne-babası ve miras bırakanın eşidir. Belirtmekte fayda vardır ki; miras bırakanın kardeşi saklı pay sahibi mirasçı değildir.
Miras bırakan, bazen yapmış olduğu sağlar arası veya ölüme bağlı tasarruf ve bağışlamaları ile mirasçılarının saklı paylarına tecavüz edebilir. Tereke aktifinden tereke borçları, cenaze masrafları, tedbir masrafları ve miras bırakan ile birlikte yaşayanların 3 aylık geçim gideri çıkarıldıktan sonra kalan terekenin net değeri üzerinden yapılacak bir hesaplamayla miras bırakanın tasarruflarının mirasçıların saklı paylarını ihlal edip etmediği belirlenir.
Miras bırakan sağlar arası veya ölüme bağlı tasarruf ve bağışlamaları ile tasarruf oranını aşar ve mirasçıların saklı pay hakkını ihlal ederse; saklı payı ihlal edilen mirasçılar ve istisna olarak da bu mirasçıların alacaklıları, miras bırakanın tasarruf oranını aşan kazandırmaların aştığı oranda etkisizleştirilmesini sağlamak amacıyla tenkis davası açabilir.
Bu davanın, mirasçının saklı payının ihlal edilmiş olduğunu öğrendiği günden itibaren işlemeye başlayan 1 yıl, mirasçının saklı payına tecavüz edildiğinden haberdar olmadığı hallerde ise 10 yıl içinde (Bu sürenin başlangıcı vasiyetname ile yapılan tasarruflar hakkında vasiyetnamenin açıldığı gündür. Buna karşılık, miras sözleşmesi ile veya sağlar arası bir işlem ile yapılan tasarruf ve bağışlamaların tenkisi davasında, 10 yılık süre miras bırakanın ölümü anından itibaren işlemeye başlar) Asliye Hukuk Mahkemelerinde kural olarak kazandırma yapılan kişilere karşı (Yargıtay istisna olarak kazandırma konusu malın üçüncü kişilere devredilmiş olması halinde bu kişilere karşı da açılabileceğini kabul etmektedir) açılması gerekmektedir.
Tenkis davası bir eda davası olmadığı için saklı pay mirasçıları tenkis kararına dayanarak ilişkin kısmın kendilerine verilmesini talep ve dava etmesi gerekir. Tenkis davası nispi bir karar olup sadece davalı ve davacı hakkında sonuç doğurmaktadır.
Unutulmamalıdır ki; tenkis talebi ancak miras bırakanın ölümünden sonra ileri sürülebilir. Miras bırakan hayatta iken mirasçının tenkis talebi hakkı yoktur.
