TBMM Hükümeti önce Lozan’da ele alınması gereken konuları Başbakan (Rauf Bey), Genelkurmay Başkanı (Fevzi Paşa) ve altı bakanın imzaları ile 14 madde halinde hazırladı. Bunlar;
- Doğu sınırı
- Irak sınırı
- Suriye sınırı
- Adalar
- Batı Trakya sınırı
- Batı Trakya
- Boğazlar
- Kapitülasyonlar
- Azınlıklar
- Genel borçlar
- Ordu ve donanma
- Yabancı kurumlar
- Türkiye’den ayrılan ülkeler
- Toplumlar ve İslami vakıflar…… Başlıkları altında toplanmıştı.
Tam bağımsızlığımızdan, kapitülasyonlar ve Ermeni yurdundan asla taviz verilmemesini başa koyan bu 14 madde yönetmelik niteliğindeki direktiflerdi. Sıra bunları ödünsüz savunacak BAŞ DELEGE ve DELEGELERİN belirlenmesine gelmişti gerçi Baş delege olarak İsmet Paşa Mudanya’da başarısını göstermişti.
Lozan Konferansı sıradan bir konferans değildi yalnızca Türk-Yunan savaşını sonlandırmayacak, bunların arasındaki sorunları çözüme ulaştırmayacak, aynı zamanda Birinci Emperyalist Evren Savaşı’nın Türkiye ile ilgili yanını ele alacak, barış antlaşmasını hazırlayacaktı. Çünkü İngiltere, Fransa, İtalya gibi müttefik devletlerin Birinci Emperyalist Evren Savaşı’nda yendikleri Almanya, Avusturya, Macaristan İmparatorluğu, Osmanlı İmparatorluğu teslim olmuş ve teslimiyet anlaşmaları imzalamışlardı. Yalnızca Anadolu’daki M. Kemal Paia önderliğindeki Türk güçleri teslimiyeti kabul etmemiş ve bağımsızlık savaşı vermişler bunu da zaferle taçlandırmışlardı. Şimdi Lozan’da “üzerinde güneş batmayan” İngiltere başta olmak üzere onlarla eşitçe masaya oturup hak ettiklerini alacaklardı.
Bunu için Türk delegelerinin, yenik devlet adamlığı ezikliği ve yılların getirdiği “hasta adam” psikolojisi içerinde bulunmamaları, aşağılık duygusu içinde olmamaları gerekiyordu. Bu anlayışta olanlar “mağrur” devlet delegeleri ile baş edemezlerdi. M. Kemal Paşa tüm bu nedenlerle Lozan’da ülkemizi temsil edecek heyetin başkanını bizzat kendisi belirlemişti: İsmet PAŞA. Dış işleri bakanı ve Lozan heyeti Baş Delegesi İsmet Paşa, Gazi Mustafa Kemal Paşa’dan aldığı direktifle Lozan’a giderken şu kararlılıkta idi:
- Kapitülasyonlar ve Ermeni yurdu ile ilgili kesinlikle taviz vermemek.
- Kayıtsız ve koşulsuz tam bağımsızlığı savunmak
- Ulusal kurtuluş yengisini her aşamada kabul ettirmek
- Türkiye’nin bağımsız ve egemen bir devlet olduğunu koşulsuz kabul ettirmek
- İnsaflı görünmemek ve eşitlik hukukunu bozan küçümseme davranışlarına asla izin vermemek.
- Bazen meşe gibi sert bazen de saz gibi esnek olmak.
Lozan barış görüşmelerine TBMM Hükümeti yanında, TBMM Hükümeti üzerinde baskı kurmak, ikilik yaratmak amaçları ile İngiltere’nin gizli planı devreye sokuldu ve İstanbul Hükümeti’de Lozan’a çağırıldı. Bunu sezen M. Kemal Paşa zaten hiçbir hükmü kalmamış, bağımsızlığın kazanılmasında hiçbir katkısı kalmamış düşmanla işbirliği yapmış Osmanlı saltanatını 1 Kasım 1922 de kaldırdı.
Not: Yazının devamı haftaya
Turgut ÜNLÜ
Eğitimci
