Dr. Alev Coşkun’un yayınlanışının üzerinden 10 yıl geçse de hâlâ güncelliğini koruyan “Liberal Ekonominin Çöküşü* Küresel Kriz *Ulusalcı Ekonominin Yükselişi” adlı eserine kaldığımız yerden devam ediyorum.
Bu ikinci bölümde “Ekonomide Devlet-Karma Ekonomi Uygulamaları”na tanık olacağız. Hem de G-7 ülkelerinden başta ABD ve Fransa ile İtalya olmak üzere. Üçünde de “Karma Ekonomi” var. Okuyunca ben de şaşıp kaldım. Bize -Geri Kalmış Ülkeler (Underdevelopment Countries) aslı Geri Bıraktırılmış Ülkeler olmalı- diye bakılıyor. En acımasız kapitalist kurallar dayatılıyor ama kendilerine gelince…
*****
KİT’ler; sosyalist ekonomilerde ideolojik ve diğer ülkelerde de ekonomik yaşamın gereği olarak güncel ve hayati nedenler yüzünden ortaya çıkıyor. Kamu Yönetimi Öğretim Üyesi Prof. Robson, Millileştirilmiş Sanayi ve Kamu Mülkiyeti adlı eserinde KİT’leri “20. yüzyılda, kamu kuruluşları arasında en önemli bir buluş” olarak görüyor.
*****
ABD Başkanı Roosevelt’in New Deal’i (Yeni Düzen=Tarımdan artı değer kazanmanın olanakları yaratmayı amaçlıyor) ile KİT’ler kuruluyor. 1932-34 arasında toplam 11 tane. 3 tür KİT var: 1- Askeri ve ekonomik nedenler kurulan, 2- Federal KİT’ler, 3-Birden fazla federal eyaletle birlikte kurulanlar (Örneğin: Komşu iki eyalet New York+New Jersey, Delawere River Port Authority+New York Bus Terminal.) 80 Yıllık başarılı bir KİT: Tennesse Vadi İdaresi (Tennesse Valley Authority-TVA)’nin sermayesinin tümü federal hükmetçe karşılanmış. Yedi eyaleti kapsıyor. Amaç, vadi çevresindeki geniş bölgenin kalkınmasını sağlamak. TVA; dünyanın en büyük KİT’i. Tennesse ırmağı üzerinde 33 baraj yapıyor. Elektrik üretiyor. Gübre fabrikaları kuruyor. Tarımsal projeler geliştiriyor. Erozyonu önleyen ormanlar oluşturuyor. Çevreyi koruyor. Dinlenme alanları yaratıyor. Kapitalist ekonominin egemen olduğu ABD’de özelleştirme saldırıları oluyor TVA’ya ama dürüst ve şeffaf bilançosu, hesaplarını halka ve denetime her an açık tutması, tabandaki halk kuruluşları, belediyeler, Ticaret ve Sanayi Odaları, sendikalar ve sivil örgütlerle çok sıkı işbirliği içinde bulunması, koruyucu bir kalkan oluyor. Özerk yapısı, politik karış(tır)maları en aza indirgiyor. Böylece yoluna devam ediyor. Coşkun, doktora tezinden yola çıkarak ve bizzat alanda gözlemlerde bulunarak “Kamusal Katılımcı Demokrasi” örneği TVA’yı en küçük ayrıntısına kadar anlatmış.
*****
İBB Başkanı Tunç Soyer’in “Havza Bazlı Kalkınma Planı” bu örnekten mi esinleniyor?
Aslında Türkiye’nin yedi bölgesinde uygulanabilir bir kalkınma yöntemi bence. GAP (Güneydoğu Anadolu Projesi), DAP (Doğu Anadolu Projesi), KOP (Konya Ovası Projesi), DOKAP (Doğu Karadeniz Projesi), YHGP (Yeşilırmak Havzası Gelişim Projesi), ZBK (Zonguldak Bartın Karabük Projesi) projeleri, bu çerçevede yeniden gözden geçirilip geliştirilir ve daha işlevsel, verimli hale getirilebilir diye düşündüm.
*****
Ardından KİT’lerle G7 ülkesi konumuna gelmiş İtalyan Mucizesi irdeleniyor. Türkiye ile benzer yanlarımız var. KİT’ler, özerk şirketlere dönüşerek güncelleniyor. Özerk KİT’ler; kendi kendini yöneten, anapara üzerinden gelir elde eden, hükümet ve siyasi organların müdahalesine kapalı yapılar. Kamu İştirakleri Bakanlığı kuruluyor. AB, IMF ve Dünya Bankası’nın özelleştirme önerilerini reddeden İtalya’dan alınacak dersler var.
*****
Bu ikinci bölüm Fransa ile sonlanır. 27 Ekim 1946’da savaş sonrasında kabul edilen Fransız Anayasası’nın önsözünde yer alan “Kamu hizmeti niteliğinde çalıştırılan ya da gerçek bir tekel durumunda olan tüm varlıklar ve işletmeler, kolektif mülkiyete dönüşmelidir” cümlesi “KAMULAŞTIRMA” ilkesinin resmen onaylanmasıdır. Fabrikalarda Üçlü Yönetim Modeli geçerli kılınır. Modelde çalışan işçiler ile emekçilerin, devlet-bürokrasi’nin ve tüketicilerin temsilcileri yer alır. Bu, TARİHSEL UZLAŞMA diye bilinir.
*****
Kapitalist ülkeler ve onların sopa gibi kullandığı araç/kurumları IMF, Dünya Bankası… “Ele verir talkını, kendi yutar salkımı” atasözümüzdeki gibi davranageldi bugüne kadar. Korkarım gelecekte de aynı olacak…
SÜRECEK…
_______
*Liberal Ekonominin Çöküşü* Küresel Kriz *Ulusalcı Ekonominin Yükselişi, Cumhuriyet Kitapları, 1. Baskı, Nisan-2011, İstanbul, 452 sayfa.
