Bazen kendimizi ihtiyacımız olmayan bir ürünü, evde benzeri ya da birçok alternatifi olan şeyleri alırken buluruz. Aldığımız ürünü ne zaman kullanacağımızı bilmeden “Belki bir gün ihtiyacımız olur, bir işe yarar” diyerek alırız. Bu şekilde düşünerek alınan şeylere genellikle sonradan ihtiyaç duymayız. Ancak bu durum, almamızı engellemez. Peki bizi ihtiyacımız olmayan şeyleri almaya, bizde olmasına rağmen ikincisini, belki üçüncüsünü almaya yönlendiren şey nedir?
Alışveriş bağımlılığı, kişinin satın almaya karşı yoğun bir istek duyması ve bu doğrultuda dürtüsel olarak hareket etmesidir. Kişi, bu isteğini kontrol edemez ve dürtülerinin yönlendirmesiyle devamlı alışveriş yapar. Alışveriş bağımlılığını alışveriş yapmayı sevmekten ayıran en önemli nokta; alışverişi seven kişinin nerede duracağını bilmesi ve sonrasında satın aldığı ürün nedeniyle mutluluk duymasıdır. Alışveriş bağımlılığında ise kişi, bu davranışını durduramaz ve onu mutlu eden şey aldığı ürün değil, satın alma durumdur. Bu nedenle alışveriş dürtüsü geçtikten sonra genellikle alınan ürün ve davranışla ilgili pişmanlık duyulur.
Pandemi ve online alışverişle
bütün dengeler değişti
Online alışverişin hayatımıza girmesiyle birlikte alışveriş alışkanlıklarında ve alışverişe yüklediğimiz anlamlarda da değişimler yaşandı. Artık alışveriş, bulunduğumuz herhangi bir yerden küçük bir ekran aracılığıyla ve iki dokunuşla halledilebilen bir olay haline geldi. Önceden alışveriş için belirli bir zamanımızı ayırmamız gerekirken şu anda sadece birkaç dakika yetiyor. Artık alışveriş yapmak, her zamankinden çok daha kolay. Bu da bütün dengeleri değiştirdi.
Online alışverişin ve alışveriş bağımlılığının gidişatına en net pandemi döneminde tanık olduk. Bir anda evlere kapanmamız, herkesten izole bir yaşam sürmemiz gereken bu dönemde milyonlarca insan, kendisini alışverişe adadı. Bunda en büyük sebep; yaşadığımız yoğun kaygı ve elimizden bize haz veren, bizi rahatlatıp iyi hissetmemizi sağlayan seyahat, spor, sosyal etkinlikler gibi birçok şeyin alınmış olmasıydı. Bu aşamada online alışveriş, önemli bir rahatlama aracı olarak ortaya çıktı.
Pandemi döneminde alışverişle birlikte birçok insan, hissettiği duygusal boşluğu doldurmaya çalıştı. Hissedilen bütün kaygı, korku gibi olumsuz duygularla, karşılaşılan sorunlarla yeni bir şeyler alarak başa çıkmak amaçlandı. Aynı alışveriş bağımlılığında olduğu gibi. Alışveriş bağımlılığında da kişinin içinde hissettiği duygusal boşluğu satın alınan şeylerle karşılamak amaçlanır. Bir açıdan alışveriş, kişinin baş etmekte zorlandığı olumsuz duyguların üstesinden gelme yöntemidir. Bir şeyler satın alarak kişi hem rahatlar hem de içten içe hissettiği değersizlik hissini yok etmeye çalışır.
Bir şeyler satın almak, kısa vadede kişiyi rahatlatsa da uzun vadede yeni sorunlara neden olur. Kişinin hem maddi zorluklar yaşamasına hem de sonradan pişman olup yeniden kendisini kötü hissetmesine neden olur. Diğer bir taraftan da yakın çevresiyle olan ilişkilerde de çatışmalar yaşanmasına neden olabilir. Alışveriş bağımlılığı, kendi içinde zorlu bir durum olsa da doğru hamlelerle üstesinden gelinebilir.
Alışveriş bağımlılığını
önlemek için öneriler
– Alışveriş yapmadan önce kendinize bir ihtiyaç listesi hazırlayın ve bu liste doğrultusunda hareket edin.
– Eğer gittiğiniz bir yerde alışveriş yapacaksanız yanınıza mümkün olduğu kadar az para almaya önem verin. Yardımcı olması için önceden hazırladığınız alışveriş listenize göre ortalama bir tutar hesaplayabilirsiniz.
– Alışverişe yalnız gitmektense yanınıza sizi durduracak bir kişiyle gitmeniz, davranışlarınızı kontrol etmenizde faydası olacaktır.
– Alışverişe giderken yanınıza mümkünse kredi kartı yerine nakit para alın. Nakit para kullanmak, para harcadığınızı size fark ettirecek ve kendinizi kontrol etmenize yardımcı olacaktır.
– Online alışveriş yaparken kredi kartınızı alışveriş sitelerine tanımlamaktan kaçının. Kart tanımlamak, alışverişi daha kolay bir hale getirirken diğer bir taraftan hiç para harcamadan alışveriş yapıyormuş hissi verir. Bu da oldukça tehlikeli bir durumdur.
– En önemlisi, satın alma dürtünüz kendini gösterdiği zamanlarda dikkatinizi dağıtacak başka etkinlik ya da uğraşlara yönelin. Bunu yapmanız, dürtünüzün hafiflemesine ve davranışınızı kontrol altına almanıza yardımcı olacaktır.
Her şeye rağmen alışveriş dürtünüzü kontrol edemiyor ve bu durum hayatınızı pek çok açıdan zorlamaya başladıysa profesyonel bir destek almanız oldukça önemli.
