Linç kültürü…
Hiç unutmam, yıllar önce bir derste tarihi konulara girince bir öğrencim itiraz etmiş, 'Hocam dersimiz edebiyat'...
Hiç unutmam, yıllar önce bir derste tarihi konulara girince bir öğrencim itiraz etmiş, “Hocam dersimiz edebiyat” demişti. Ben de yumuşakça, “Biliyorum evladım, tarihi bilmeyen edebiyatı bilmez” şeklinde karşılık vermiştim.
Edebiyatın bütün bilimlerle ilişkisi vardır. Ama en çok da tarih bilimi ile…
Hatta edebiyatın tarih ile iç içe geçtiğini söyleyebiliriz. Aynı öğrencimin bir ay sonra, “Hocam, dershanedeki edebiyat öğretmenimiz bana ‘senin edebiyat öğretmenin kim?’ diye sordu” demişti.
Uzatmayalım, edebiyat ve dil bilgisi insana tarih ve coğrafya bilgisi de kazandırır.
Kelimelerin kökenlerini araştırırken hiç ummadığımız bilgilerle karşılaşabilirsiniz.
**
Ülkemizde son dönemde hızla artan bir linç kültüründen bilmiyorum siz de haberdar mısınız?
‘Linç’ deyince aklımıza ‘yargılamadan hüküm vermek’ geliyor. Bırakın yargılamayı, linç edilmek istenen insanın ne dediğine / yaptığına bile bakmak ve öğrenmek istemiyor insanlar. “Yuh!”, “Kahrolsun” vb hezeyanlar…
Hezeyan, anlamadan dinlemeden saldırmak…
Gazeteler, TV’ler, yazarlar ve lafazanlar üşüşüveriyorlar üstüne…
– Duydun mu adam 5 şekerli çay içiyormuş!
– Hadi ya! Vuralım, asalım o zaman…
“İyi de kim görmüş ya da kim biliyor?”
“Ee öyle diyorlar…”
“Nerde, kiminle içmiş?”
“Sen iddiaları duymadın mı!”
“Kim iddia ediyor”
Karikatürize ettiğim üstteki konuşmaları çevrenizdeki insanlardan her gün duyabilirsiniz.
Ben biraz şüpheciyimdir.
Bir de bakarsınız ki çay bile içilmemiştir…
“Arkadaşın senin hakkında şunları söylemiş!” deseler, önce söylediği iddia edilen kişiyi bulur ona sorarım, sonra da söylediği iddia edilen kişiyi…
“Bana böyle bir şey dedi mi?”
“Bana böyle bir şey dedin mi?”
**
Linç kelimesi ile ilgili küçük bir araştırma yapayım dedim. Kelimenin kökeni İngilizce’deki ‘lynch’ sözcüğüne dayanıyormuş. Bir anlamda bizde de kullanılan “yargısız infaz” deyiminden alıntı imiş. İngilizce “Lynch’s law” yani “Lynch kanunu” deyiminden türetilmiş. Bu sözcük de “Virginia eyaletinde kurulan yasadışı halk mahkemelerine (1810) önayak olan Amerikalı Yüzbaşı William Lynch adından türetilmiş.
‘Yargısız infaz’ yasa tanımamaktır. Bir kimsenin suçu sabitlenmeden ‘burnu sürtülsün’ diye 3-5 ay veya yıl yatırmaktır. Sonra da hiçbir şey olmamış gibi salıvermektir.
**
Dedim ya ortada içilen bir çay bile yoktur ama adamı 5 şekerli çay içti diye ‘ibret olsun diye’ 3-5 yıl yatırırlar… Sonra da buna ‘adalet’ derler…
Ve koca bir toplum da buna alet olur… Nasıl mı? Suskun kalarak…
**
Anlama ve kavrama zorluğu yaşayan, düşünmek istemeyen ve kuru kalabalıkların ardından gitmeyi tercih eden bir toplum…
Yazıyı burada keselim. Nitekim maksat hasıl olmuştur… Tabii anlayana…
Bakmadan Geçme
