Kozak’ta madenlerden uzak bölgelerde çam fıstığı kendisini toparlıyor

İzmir’in Bergama ve Balıkesir’in Ayvalık ilçesinin arasında bulunan Kozak Yaylası, belirli aralıklarla madenleşme ile gündeme geliyor. Doğa harikası olarak görülen yaylada koalisyon hükümetleri döneminde madenleşme başlamış, bölgenin endemik çam fıstığının verimi de azalmıştı.

Ne olmuştu

Bölgenin incilerinden Kozak Yaylası koalisyon hükümeti döneminde madenleşmeye açılmış, bölgeye gelen uluslararası tekel Eurogold yemyeşil ağaçların arasında altın ocakları ve siyanür havuzları kurmuştu. O günden bu yana yaylada mermer, granit ve altın madenciliğinin hızlanarak büyümesi ile bölgedeki doğa harikalarının yanı sıra, bölgenin değerli endemik fıstık çamları da zarar gördü.

Çamlar kendisini toparlıyor, fakat madenlerden uzak bölgelerde

Bölgede bulunan Terzihaliller köyünde organik tarım yapan fıstık kooperatifinin üreticilerinden Şenol Taşdelen, madenlerden uzak bölgelerde verimin arttığını dile getirdi. Bölgede fıstık haricinde ata tohumundan “hırsız çalmaz kavunu” da üreten ve Kocaeli Üniversitesi Kamu Yönetimi mezunu Taşdelen, Kozak Yaylası’nın çanaksı yapısına dikkat çekti.

Yüksek bölgelerde fıstık toparlanıyor

Bölgedeki değerli ve endemik fıstık çamlarında verim düşüşünde böcek, iklim değişikliği, madenlerden kalkan tozlar gibi pek çok etkenin etkili olmuş olabileceğini belirten Taşdelen, “Bu yıl önceki yıllara kıyasla belirli bölgelerde fıstık çamlarının verimi bir tık daha iyi” dedi.

Öte yandan verim artışı madenlerden uzak olan ve yaylanın yüksek kesimlerinde bulunan, özellikle genç fıstık çamlarında kendini göstermiş vaziyette.

Ağaçlardaki verim düşüşü hakkında yıllardır kesin bir teşhis konulamadı

Bölgedeki çam fıstıklarının verimi yaklaşık 20 ila 30 yıldır düşmekteydi. Bölgede farklı üniversiteler pek çok araştırma yapmış olmasına rağmen fıstık ağaçlarındaki verim düşüşünün nedeni hakkında kesin bir teşhis konulamıyor.

Yaklaşık 2 ay önce bölgede konuyla ilgili bir toplantı yapıldığını da dile getiren Taşdelen, muhtarların da katıldığı toplantıda verim düşüşünde böceklerin, insan kaynaklı iklim değişikliğinin, yağış azlığının ve madenlerdeki patlamalardan dolayı su yollarının değişmesinin etkili olduğunun söylendiğini belirtti.

Kozak Yaylası’na artık kar yağmıyor

Normalde kış aylarında her yıl kar yağan Kozak Yaylası’na bir süredir kar düşmediğinin de altını çizen Taşdelen, “Kar yağışı çok azaldı. Araştırmalara göre Kozak’taki fıstık çamlarında verim düşüşü, bu etkenlerin tamamından kaynaklı ve uzun bir dönemde ortaya çıkmış bir düşüş. Özellikle “şundan dolayı verim düşüşü var” denmesi mümkün değil” dedi.

Farklı etkenlerin verim düşüşünde ne derece etkili olduğunun oranları ise hali hazırda belirlenmiş vaziyette. Konu hakkındaki çalışmalar ise devam etmekte.

İlaçlama yapılan yerlerde verim yükseldi

Öte yandan ilaçlama yapılan çam fıstıklarında verimin yükseldiği, fakat yükselişle ilaçların arasındaki bağlantının kesinleşmesi için belli bir süre geçmesi gerektiği de söylenmekte.

Bölgenin çanaksı yapısı da etkili

Fıstıkların bölgenin yapılaşmaya açılmasından öncesine kıyasla veriminin kimi yıllarda 10 kat düşük olduğu da belirtilmişti.

Verimin eski oranlarına geri dönmesinin çok zor olduğunu vurgulayan Taşdelen, bölgenin çanaksı yapısına ve ağaçların yaşına dikkat çekerek “ağaçlar sürekli yaşlanmakta. Geçen yıl da verimde belli bir oranda artış göstermiş, fakat bu artış kimi yerlerde hemen hemen hiç gözlenmemişti. Yüksek yerlerde ve genç ağaçlarda verim artışı kendisini daha çok gösteriyor. Ayrıca bölgede çanaksı bir yapı mevcut. Yaylanın ortasından akan Madra Çayı’nın geçtiği bölgede hala verim hemen hemen hiç artmamış durumda, çünkü faaliyetler sonucu havaya karışan ve zararlı etkileri olabilecek gaz ve tozlar, çanaksı yapıdan dolayı yaylanın ortasında birikiyor. Verim artışı da yüksek rakımlı Güneşli, Çamavlu ve Kıranlı gibi köylerle sınırlı kalıyor” ifadelerini kullandı.

Utku Beycan