KALKINMANIN İTİCİ GÜCÜ DEMOKRASİ VE KOOPERATİFLERDİR!-6 (Brezilya)

“Ben de çiftçi olduğumdan biliyorum,

makinesiz ziraat yapılmaz,

el emeği güçtür. Birleşiniz.

Birlikte makine alınız.”

Mustafa Kemal ATATÜRK

(Kastamonu-24 Ağustos 1925)

Tüketim kooperatifçiliğinin ortaya çıktığı yıllarda, Ege Bölgesi’nde de tarım satış kooperatifçiliği gelişmeye başlamıştır. 1911 yılında İzmir’de incir ihracatı yapan azınlık ve yabancı 45 tüccar bir araya gelerek, halktan diledikleri fiyata ürün alabilmek amacıyla bir tröst oluşturmuştur.

Buna paralel şekilde hareket eden İncir Anonim Şirketi adıyla bir de komisyoncular şirketi kurulmuştur.

Hem tröstle hem de Komisyoncular Şirketi ile mücadele edebilmek için 1911’de Aydın’da “Aydın İncir Himaye-i Zürra Anonim Şirketi” kurulmuş, fakat kısa süre sonra kapanmıştır.

Sonuçta çare kooperatifçilikte görülmüş, kurulacak kooperatifin parasal açıdan desteklenmesi amacıyla 1913’te Milli Aydın Bankası açılmıştır. Bu bankanın desteğiyle ilk olarak bir komisyoncu mağazası olarak açılan, daha sonra 1915 yılında unvanı “Kooperatif Aydın İncir Müstahsilleri Ortaklığı” olarak değiştirilen ilk tarım satış kooperatifi de böylece tarihteki yerini almıştır.

Dilimizde ilk olarak kooperatif kelimesinin unvanında geçtiği bu kooperatifin de faaliyetleri uzun ömürlü olamamıştır.

G-20 ülkelerinden futbol ve sambanın diyarı Brezilya’ya gidiyoruz bu kez:

• Brezilya, Güney Amerika kıtasının en büyük ve en kalabalık ülkesidir. Dünyada

gelir dağılımının en eşitsiz olduğu 7. ülkedir.

• Brezilya kooperatif hareketinin başlangıcı 1847 yılında Fransız asıllı Doktor Jean

Maurice Faibre tarafından Parana eyaletinde “Teresa Cristina” adıyla kurulan kooperatife dayanmaktadır.

• 1888 yılına kadar kooperatif hareketi ulusal düzeyde belli bir noktaya gelmiş. Bir

yıl sonra “Sociedade Cooperativa Economica dos Funcioarinos Publicos de Ouro Preto” adında tüketim kooperatifi kurulmuş. 1903 ve 1907 yılında çıkarılan kanunlarla kooperatif işletmeleri ülkenin her tarafına yayılmış.

• 1925’te bölgesel federasyonlar kurulmaya başlanmış, 1956!da “Ulusal

Kooperatifler Birliği” ve ardından 1964’te “Brezilya Kooperatifler Birliği” kurulmuş. 1971 yılında iki başlılığı kaldıran “Brezilya Kooperatifleri Örgütü” oluşmuş. 1980’li yıllarda devlet tarafından kooperatifler yararına getirilen ayrıcalıklarla birlikte 1998’de “Ulusal Kooperatif Eğitim servisi (SESCOOP)” kurulmuş. SESCOOP; kooperatifçilik ilkelerini koruyan ve yönetim anlayışının gelişmesi için ortaklara profesyonel danışmanlık ve eğitim olanağı sunmakta. Böylece kooperatif hareketin yayılmasında önemli bir rol oynamakta.

• 2013 verilerine göre, Brezilya’da 6.827 kooperatif çalışmaktadır. 200 milyonluk

nüfusun 11.5 MİLYONU kooperatif ortağıdır. Bu sayı son 10 yılda % 87.9 artışla oluşmuş. 337.793 kişi kooperatiflerde iş bulmuş. İşletmeler bütçe içinde % 6’lık bir paya sahiptir.

• Kooperatifler Konfederasyon-Federasyon-Merkez biçiminde dikey bir

örgütlenmeye sahiptir. Altyapı, eğitim, maden, sağlık, tarım, turizm-eğlence, tüketim, ulaşım, üretim ve yapı sektörlerinde kooperatifler boy göstermektedir.

• 2001-2011 yılları arasında ortak sayısını 5 MİLYONdan 10 MİLYONa

yükselten hem yerel hem uluslar arası düzeyde pek çok başarılı kooperatif örneği vardır.

• Brezilya’nın Bento Gon kasabasında 16 üzüm yetiştiricisinin 1931’de bir araya

gelerek kurduğu “Aurora Şarap Kooperatifi”, yirmiden fazla ülkeye ürettiği şarapları ve üzüm meyve suyunu ihraç etmekte. 110 ortağa ve 320 çalışana sahip olup, Brezilya’nın en büyük şarap üreticisidir. En son teknoloji ve kalite kontrol sistemleri kullanılarak üretilen şaraplar ulusal ve uluslararası çapta yüzlerce madalya ve ödül kazanmış.

• Diğer başarılı bir örnek, geri dönüşüm sektöründen. Sao Paulo kentinde işçi

kooperatifi olarak örgütlenmiş. 80 çöp toplayıcının bir araya gelmesiyle oluşan “Cooperativa de Catadores Autonomos de Papel, Aparas e Materials Reaprevoitaveis (COOPAMARE)” adlı kooperatif, 1989’den bu yana kentin geri dönüşüm materyallerini toplayıp sanayiye satmakta. Toplam 30 ortağı ve 80 çalışanı var. Gelirleriyle ortak ve çalışanlarına eğitim, kurs gibi olanaklar da sağlamakta.

SÜRECEK

KAYNAKLAR:

– G-20 Ülkelerinde Kooperatifçilik, T:C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü yayını, 2015, Ankara.

– http://koop.gtb.gov.tr/ Erişim: 2.5.2020-23:32

– https://ticaret.gov.tr/kooperatifcilik/kooperatifler-hakkinda-bilgiler/tarihce – Erişim:2.5.2020-23:21

– http://apelasyon.com/Yazi/889-ataturk-ve-kooperatifcilik, Erişim tarihi:03.04.2020-19:51