KALKINMANIN İTİCİ GÜCÜ DEMOKRASİ VE KOOPERATİFLERDİR!-18 (Meksika)

“Memleketimizin muhtelif yerlerinde kredi ve satış kooperatiflerinin ve birliklerinin kurulmasına devam edilmiştir. Ezcümle Karadeniz Bölgesi’nde fındık ürünü için beş kooperatif ve bunlar için merkezi Giresun’da olmak üzere bir birlik kurulmuştur.”

                                                                                                   ATATÜRK-1 Kasım 1938

    Türkiye tarım kooperatifçiliğinde önemli yeri olan pancar ekicileri kooperatiflerinin ilki de 1951 yılında Adapazarı’nda kurulmuştur. Pancar ekicileri kooperatiflerinin örgütlenmesi, Türkiye şeker sanayinin genişletilmesi için çalışmaların yürütüldüğü döneme rastlar.  O dönemde mevcut şeker fabrikaları, ülkenin şeker ihtiyacını karşılayamaz duruma gelmiş, bu nedenle pancar ekim alanlarının genişletilmesi ve yeni fabrikaların kurulması gündeme gelmiştir. Bunu yaparken de çiftçilerin yalnız pancar üreticisi değil, aynı zamanda yeni kurulacak şeker fabrikalarının ortağı olmaları şeklinde çalışmalar yürütülmüştür. Böylece 1953-1956 yılları arasında yeni kurulan 11 fabrikadan özel olarak oluşturulan 5’inin toplam sermayesinin yarıdan fazlasına pancar kooperatifleri ortak edilmiştir.

   Yine 1951 yılında Eskişehir, Amasya, Turhal; 1952 yılında Kütahya, Akşehir-Ilgın, Uşak, Alpullu, Konya; 1953 yılında Kayseri, Burdur-Isparta, Balıkesir, Bursa, Erzurum, Erzincan; 1954 yılında Elazığ, Malatya Pancar Ekicileri Kooperatifleri kurulmuştur.  Sanayinin ve pancar üreticilerinin kredi ve enerji gibi ihtiyaçlarını karşılamak için de 1953 yılında Şekerbank oluşturulmuştur.
     Bu kez Meksika’dayız:                                                                                                                                                    

• Meksika’da kooperatifler, ilk 1902’de kurulmuş. Katolik kilisesinin

geliştirdiği kooperatifler, 1926’daki baskılar sonucu çalışmalarını durdurmuş ancak 1951’de papaz Pedro Velasquez’in başkanı olduğu Meksika Sosyal İşler Sekreterliği yönetiminde yeniden gün yüzüne çıkmış. Velasquez, sonraları Meksiko’daki en büyük üç kooperatifin oluşmasınaı sağlayacak tasarruflar ve kredilerle ilgili kitapçıklar yayınlayarak Meksika Kooperatifçilik Hareketi’nin ilerlemesine öncülük etmiş.

• 1991’de Kredi Örgütleri ve İlgili Faaliyetlere İlişkin Genel Senet ile birlikte

Meksika sistemi, tasarruf ve kredileri ilk kez tanımış. 1994’te iktisadi kooperatif hareketi kapsamında ortaklık görüşmeleri gerçekleştirilmiş ve 62 tasarruf ve kredi kooperatifi, tek bir ulusal kuruluş olarak Meksika Halk Bankası (Cajas Popular Mexicana) altında birleşmişler. 1995’te kurulan Meksika Halk Bankası’nın şu anda 22 eyalette şubesi bulunmakta. 2013 Temmuz rakamlarına göre 1.788.756 ortağı var. Kooperatifin ayırdığı toplam kredi miktarı, 21.859 MİLYON Peso. Kullandırılan toplam kredi miktarı, 18.116 MİLYON Peso. Toplam varlık değeri ise 25.712 MİLYON Peso.

• Ülkede çoğunluğunu üretim ve tüketim kooperatiflerinin oluşturduğu 15 BİN

kooperatif ve 5 MİLYON ortağı bulunmakta. Tümünün varlık değeri 8.3 MİLYAR Dolar. Tarım, bankacılık, kredi birlikleri, tüketim, perakende ticaret başta olmak üzere çoklu hizmet, yapı, eğitim, ulaşım ve sosyal hizmetler sektörlerinde çalışmaktalar.

• “Cajas  Popular Mexicana”, “Confedracion Nacional Cooperativa de Actividades

Divarses de la Republica Mexicana”, “Federacion de Cajas Populares-ALİANZA”, “Federacion Regional de Cooperativas de Ahorroy Prestano Noreste” ve “Federacion UNISAP”, Uluslararası Kooperatifler Birliği (ICA-UKB)’ne üyedir.

• UNISAP Federasyonu, finansal kooperatiflerin birleştiği ve temsil edildiği bir

örgüt. Guadalajara’daki UNISAP, Ulusal Bankacılık ve Güvenlik Komisyonu tarafından yasayla yetkilendirilmiş ilk örgüt. 199 şubesi, 1500 çalışanı ve 180 BİNden fazla ortağı bulunmakta. Üyelerinin mali durumlarını izleme, denetleme, önerilerde bulunma, tehlikelerden koruma gibi görevleri var.

• Chiapas eyaleti, uygun iklim ve fiziksel koşulları nedeniyle, ülkenin toplam kahve

üretimin % 25’ini üstlenmiş en büyük kahve üretim bölgesi. Binlerce yerli kahve üreticisi bir araya gelmiş ve Zapatista Kahve Kooperatifi’ni kurmuş. Ardından 1997’de bu kooperatife bağlı ilk kahve kooperatifi Mut-vitz Kooperatifi (Kuş Dağları) kurulmuş.

Sonra sırayla Yachil Xojobal Chuician Kooperatifi (Gökyüzünün Yeni Işığı), Yochin Tayelk Kinal Kooperatifi (Yeni Toprağı İşleme) kurulmuş. Bunlar, ülkede faaliyet gösteren yaklaşık 2500 kahve üreticisiyle rekabet etmekte.

• Ülkedeki en büyük üretim kooperatiflerinden biri olan Pascual Kooperatifi,

Rafael Victor Jimenez Zamudio tarafından 1930’lı yılların sonunda kurulmuş. Sahip olduğu gelişmiş teknoloji ve bünyesindeki kaliteli çalışanlarıyla ülke içinde ve dışında oldukça ünlü. İlk zamanlarda bıçak ve su sürahisi üretmiş. Sonra meye suyu üretimine de el atmış. Büyük kentlerde 25 şubesi var.

• Tarihi 132 yıl önceye dayanan ve 5 BİNden fazla ortağa sahip Cruz Azul Üretim

Kooperatifi de başarılı bir üretim kooperatifi. Çimento ve hazır beton üretimi yapmakta. Pek çok kooperatifi bünyesinde bulundurmakta.

• Coğrafi koşulları sayesinde Meksika’da balıkçıklık kooperatifleri de kurulmuş.

1930’lu yıllarda federal hükümetin balıkçılık kooperatiflerine geniş kapsamlı haklar tanımasının ardından bu alandaki çalışmalar artmış. 1968’de 49 balıkçının Punta Allen bölgesinde bir araya gelerek kurduğu Viglo Chico Balıkçılık Kooperatifi, bu türe örnek gösterilebilir. Kooperatif, istakoz balıkçığının yanında Şubat ve Temmuz ayları arasında turizm kooperatifçiliği de yapmaktadır.

SÜRECEK

KAYNAKLAR:

– G-20 Ülkelerinde Kooperatifçilik, T:C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü yayını, 2015, Ankara.

–  http://koop.gtb.gov.tr/ Erişim: 2.5.2020-23:32