Havadaki Suyu Emen Kumaş(*)

Chris Welsch

Çeviren: Mutahhar Aksarı

[email protected]

Lourens, ailesiyle birlikte 2017 yazında Portekiz’de kamp yapıyordu. Bu konuda harekete geçmeye karar verdiğinde en kurak yaz mevsimi yaşanıyordu.

Yağmur yağmamasına rağmen geceleri dışarıda bıraktıkları şeylerin sabahleyin çiy ile ıslanmış olduğunu fark etmişti.

Belçikalı girişimci ve yazar Gunter Pauli’nin “Mavi Ekonomi” adlı kitabında havadan çiy toplayarak hayatta kalan bir Namibya çöl böceğini okuyup tanımıştı. Kitap, çevre ve toplumsal sorunları çözebilecek doğal süreçler hakkında fikirlerle doluydu.

Bu, Lourens’i bitkilerin büyümesine ya da içme suyu sağlamasına yardımcı olmak için havadan su elde etmenin bir yolunu araştırmaya yöneltti. Lourens; petrol ve gaz endüstrisindeki işinden yeni ayrılmıştı, bu yüzden temiz teknoloji konusunda deneme yapmaya hazırdı. Denizlerden plastiği çıkarmaya adanmış, kâr amacı gütmeyen bir grup olan The Ocean Cleanup için çalışıyordu. Doğa ve insanlık için olumlu bir şeyler yapmak istedi.

Lourens; “İnternette birisinin bu konuda çalışıp çalışmadığını görmek için araştırdım. Birisi çalışmıştı. Hemen telefon ettim.” Bu kişi, Lourens’in ülkesi Hollanda’da yaşayan ve çalışan Portekizli araştırmacı Catarina Esteves idi. Catarina, Eindhoven Teknoloji Üniversitesi’nde doçentti ve geceleri hava ılık ya da daha sonra doğal olarak havanın ısısı yükselse bile havadaki su moleküllerini emebilen çokparçalı moleküllerden oluşmuş özel bir kumaş kaplama geliştirmişti.

Bu sohbetlerden ortaya çıkan ve “Sponsh” adı verilen sünger gibi madde, Avrupa Yatırım Bankası Enstitüsü (EIBI) tarafından düzenlenen 2020 Sosyal Yenilik Yarışması’nda özel bölüm birincisi oldu. Birinciliğe 50.000 Avro ödül konmuştu. Yarışma, sosyal sorunlara çözümler üreten girişimcileri ödüllendirmek için yapılmıştı.

Lourens aradığında Catarina şaşırmadı. 2013’te buluşla ilgili makalesi yayınlandığından beri şirketlerden ve kurumlardan düzenli olarak talepler alıyordu. Hepsi, kumaşı satın almak ya da satmak için geliştirmek istiyordu ancak Catarina, kumaştan yalnızca birkaç santimetrekare yapmıştı. Büyük ölçekte üretilmeden önce yapılması gereken çok iş vardı.

“Lourens ile diğerleri arasındaki fark, onun sabırlı olmasıydı. Daha fazla araştırma ve geliştirme için bunun zaman alacağını anladı” diyor Catarina.

Lourens, başlangıçta kendi fonlarını kullanarak Sponsh adlı şirketi kurmaya başladı. Şu anda iki araştırmacı ve iki yarı zamanlı çalışan dahil olmak üzere dört tam zamanlı çalışandan oluşan bir ekibi var. Lourens, Lizbon dışındaki üssünden test ve pilot programları yöneten baş yönetici konumundadır.

Sponsh başlangıçta biomimicry yani insan tasarın sorunlarına çözümler için doğayı inceleme stratejisi (“doğanın milyonlarca yıllık birikiminden esinlenen tasarım” olarak ifade edilen tasarım yaklaşımıdır. Temelinde, doğanın bugün çekişmekte olduğumuz sorunların birçoğunu zaten çözmüş olduğu fikri yatıyor. –sherpablog-) kullanan girişimleri destekleyen bir Hollanda programından bazı devlet destekleri aldı ve o zamandan beri başka hibeler, krediler sağladı ve yatırımlar yaptı.

Lourens’in tahminlerine göre Sponsh, ürüne yönelik siparişleri karşılayabilirse yılda 6 milyon Avro’luk bir satışa ulaşmış olacak. Lourens, “teknolojiyle henüz o noktada değiliz ama yaklaşıyoruz” diyor.

Sponsh, gece soğukken havadan nemi çeken ve günboyu güneş koruyucuyu ve havayı ısıttığında serbest bırakan özel uçlu ağaç korumalarıyla yeni dikilmiş bir fidanı geliştiriyor ve test ediyor. Fidanın en kırılgan döneminde 10 ml ile 100 ml arasında su sağlıyor. Koruyucular, genç bir ağaca bir ya da iki yıl destek sağladıktan sonra doğal olarak küçülüyor.

Böyle bir sistemin yararları çok çeşitlidir. Bu, temiz suyun bir yerden başka bir yere taşınmasına gerek duyulmayacağı anlamına gelir. Bu da karbonu azaltırken kuru ve hasarlı manzaraların yenilenmesine yardımcı olur.

Sponsh artık kimya bilimini mükemmelleştirmeli, ürünü yerel koşullara daha uygun hale getirmeli, farklı nem seviyeleri altında suyu emebilmeli ve  günboyunca suyu daha fazla serbest bırakmalı. Şu anda malzemenin emdiği suyu serbest bırakması için sıcaklığın 32 dereceye ulaşması gerekiyor.

Sponsh, Sosyal Yenilik Yarışması’ndan elde ettiği parayı, İspanya’nın güneyindeki Almeria’da bulunan AIVeIAI adlı arazi yenileme projesinin bir parçası olarak Sponsh, ağaç korumalarıyla 1000 ağaç diken büyük ölçekli bir pilot projede kullanacak. Proje, bölgede yaklaşık 180.000 hektarlık bir arazi yenileme girişimini koordine eden bir www.commonland.org  girişimi. 50 bin Avro’luk para ödülü; üretim ekipmanı satın almaya, ilk pilot korumaları oluşturmaya, ekime ve izlemeye harcanacak.

Catarina, esas olarak araştırma yapma konusunda tutkulu olduğunu söylüyor. Ancak buna fikrinin gerçek dünyadaki uygulama sırasında nasıl çalıştığını görmenin büyüleyici olduğunu da ekliyor. Bir gün bitkilere olduğu gibi insanlara da temiz su verebileceğini umuyor.

Catarina “İşlenmiş küçük bir pamuklu kumaş parçasının gerçekten büyük bir toplumsal soruna hitap edebilecek bir çözüme dönüşebileceğini görmek ilginç” diyor.

____________

* https://www.eib.org/en/stories/climate-change-drought Erişim:21.12.2020-18:44