Çalışanların kıdem tazminatı

Sevgili okurlarım; ister işçi olun, ister işveren olun 2020 yılında başucu notu olarak saklayabileceğiniz bir belge; “kıdem tazminatında ve buna bağlı ücret artışlarını” kaleme alıyorum. 2020 yılı ücret zammı ne oldu? Yeni zamlı miktarlar ne kadar oldu? Hepsini bugünkü yazımda okuyabilirsiniz.

Çalışanların kıdem tazminatı; çalışan işçinin hizmet süresi boyunca verdiği emeğin karşılığını almasını sağlayan yasal bir sistem bütünüdür. Hükümet tarafından dayatılan ve işçi sendikalarının ‘kırmızı çizgi’ olarak nitelendirdiği ‘kıdem tazminatı fonu’, yeni ekonomik programdan çıktı. Programda kıdem tazminatı fonunun adı bile anılmadı. İşçi için önemli bir güvence olduğunu belirttiğimiz kıdem tazminatının başlıca şartı, en az bir yıl boyunca kesintisiz olarak aynı iş yerinde çalışmış olmaktır. Bunun dışında işçinin işveren tarafından haklı bir gerekçeye dayandırılmadan işten çıkarılması gerekmektedir. Bu durumda kanunda belirtilen haklı gerekçeler dışında kendi isteği ile işten ayrılırsa kıdem tazminatını almaya hak kazanma şansı yoktur.

Bütün işçi ve işveren sendikalarının karşı çıktığı halde kamuya kaynak sağlamak için ısrarla getirilmeye çalışılan kıdem tazminatı fonu sistemi sürpriz bir kararla Yeni Ekonomi Programı’ndan (YEP) çıkarıldı. 2020-2022 dönemini kapsayan Yeni Ekonomi Programı’ndan (YEP) kıdem tazminatı fonunun adı dahi anılmadı. Bir şekilde geri adım atılmış oldu.

Herhangi bir çalışanın, iş dünyasının en çok tartışılan konularından biri olan kıdem tazminatına hak kazanabilmesi için belli başlı bazı şartları yerine getirmesi gerekmektedir. Hem işçi hem de işveren açısından bakıldığı zaman her iki tarafın da mağdur olmaması için İş Kanunu’nca net bir şekilde ele alınan kıdem tazminatı şartları;

2 Ocak 2020 itibarıyla son altı aylık enflasyon ve buna bağlı olarak ortaya çıkan memur maaş katsayısına göre tavan tutar da yukarı çekildi. Bir başka deyişle kıdem tazminatının tavan tutarına yüzde 5.49 oranında zam yapıldı. 10 bin lira brüt ücreti olan bir çalışanın bir yıllık tazminat tutarı, Ocak ayına kadar 6.379 lirayı aşamıyordu. Son zamla birlikte bu tutar, 6.729 lira oldu.

Geçen aya göre 5.250 TL daha fazla kıdem tazminatı

Açıklanan yeni tavana ücrete göre 6.729 lira ve üzeri brüt ücreti olanlar, her bir yıl için 350 lira daha fazla tazminat alacak. 15 yıl aynı yerde çalışıp da bu ay ayrılmayı ya da emekli olmayı planlayanlar, Aralık ayına göre 5.250 lira daha fazla kıdem tazminatı alacak. Kıdem tazminatının tavan tutarı, 1 Ocak-30 Haziran arasında 6.017 liraydı. Temmuz ve Ocak zamlarıyla yıllık fark, 712 liraya çıkarıldı.

İşçi kıdem tazminatı ile ilgili

Çalışan işe başladığı tarihten itibaren brüt ücreti üzerinden kıdem tazminatı hesaplanır. İşe başlama tarihinden çıkış tarihini yazıp brüt ücretinizi belirttiğiniz anda alacağınız kıdem tazminatını hesaplayabilirsiniz.

Buna göre; “Kıdem Tazminatı”, 4857 sayılı İş Kanunu’na göre işçinin işten çıkarılması durumunda işveren tarafından çalışana ödenmesi zorunlu olan tazminattır. Adından da anlaşılacağı gibi kıdem tazminatı; işçinin kıdemine, yani çalıştığı işi tecrübe ettiği süreye göre değişiklik gösterir. Kısaca anlatmak gerekirse de işçinin çalıştığı süredeki emeğinin karşılığıdır. Tazminat alabilmesi için çalışan lehine koşullar oluşması, olmazsa olmazıdır.

Çalışanın lehine kıdem tazminatına engel olmayan 4857 sayılı İş Kanunu’na göre haklı fesihler;

– Sağlık sebepleri,

– İşverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan halleri,

– Zorlayıcı sebepler.

– Ayrıca kadın çalışanlar için evlilik, erkek çalışanlar için de askerlik görevi haklı fesih sebepleri arasında yer almasa da kıdem tazminatını hak etmesi için geçerli sebeplerden biridir.

İşveren lehine olan yine 4857 sayılı İş Kanunu’na göre haklı fesih sebepleri;

– Kalıcı ve işi engelleyici sağlık sebepleri,

– İşçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan halleri,

– İşçinin gözaltına alınması veya tutuklanması halindeki işe olan devamsızlığı,

– İşçinin zorlayıcı sebepleri.

şeklinde belirtilmiştir.

Yasaya göre kıdem tazminatı, brüt asgari ücretten hesaplandığı için asgari ücret artışla taban fiyatı 385 lira artarak 2.943 liraya yükselecek. Çalışanlar açısından kıdem tazminatının tavan miktarı da belirleniyor.

Geçen yıl 2019’un ikinci yarısında uygulanan rakam, 6 bin 379 lira 86 kuruş olmuştu. Bu tutara memurlara yapılacak yüzde 4, Ocak zammı ve enflasyon farkı da eklenecek. Sadece zam eklendiğinde kıdem tazminatı tavanı, 6 bin 635 lira olacak. Yüzde 11-12 arasında beklenen yıl sonu enflasyonuna göre bu artış, yüzde 5’i bulacak. Bu durumda kıdem tazminatı tavanı, 6 bin 698 lira 86 kuruşa çıkacak. Kıdem tazminatı, çalışılan yılla son brüt ücretin çarpılması sonucu bulunduğu için 2020’deki tazminatlar yeni ücret üzerinden hesaplanacak. Örneğin 10 yıldır çalışan bir asgari ücretli işçinin kıdem tazminatı 2019’da 25.584 lira olurken bu rakam, 2020’de 29.430 liraya çıkacak. Böylece çalışan 3 bin 846 lira daha fazla para alacak.

Çalışılan kıdem tazminatı, aynı işyerinde en az bir yıl çalışanlara ödeniyor. Tazminat hesaplanırken son brüt ücret dikkate alınır. Çalışılan yıl ve gün sayısına göre her yıl için bir brüt maaş olmak üzere hesaplanarak bu ücretten sadece damga vergisi kesiliyor. Düzenli olarak maaşa eklenen ve nakit olarak ödenen ücretler de brüt ücrete ekleniyor. İşveren, isterse tamamını bir kerede ödeyebilir ya da dört eşit taksit halinde düzenli ödeme tercihini yapabilme hakkına sahiptir. Bu durumda iki tarafı bağlacı protokol yapılmalıdır.

Yeni yılın gelmesiyle çıraklara da zam

Staj yapan öğrencilere 2020’nin gelmesiyle birlikte verilecek maaşlar artacak. 2019’da gençlere en az 548.70 lira ödenirken bu tutar, 631.19 liraya çıkacak. Devlet katkısı tutarı, 2020’de 20’den az personel çalıştıran işletmeler için 420.70, 20 ve üzerinde personel çalıştıran işletmeler için 210.40 lira olarak uygulanacak.

Değerli okurlarım, size yalın bir dille kıdem tazminatını anlatmaya çalıştım. Bu konuda sormak istediklerinizi mail adresime yazın, ücretsiz yanıtlayalım.