Birgi'ye Dair Her Şey-2(*)

Birgili Seçkin İki Kişi: “Şeyhü’l-Etibba Dr. Mustafa Enver Bey” ile “Salih Vecdi (Can) Bey”

ÖYKAM Kitaplığından-12

“İzmir’de Bir Birgili: Şeyhü’l-Etibba Dr. Mustafa Enver Bey (1849-1932)”(1) başlıklı ilk bildiri “Şeyhü’l-Etibba (Tabiplerin piri)”, “Doktorlar Babası”, “Doktorların Doktoru”, “İzmir’in İlk Türk Doktoru” veya “İzmir Vilayeti’nde Türk Hekimliğinin Mucidi” gibi sıfatlarla anılan Dr. Mustafa Enver Bey’i tanıtıyor. Şöyle ki Mustafa Bey, Ağustos 1849’da Birgi nahiyesinde dünyaya gelir. Dedesi tahrirat katibi, sandık emini ve katibi görevlerinde bulunmuş olan “Koca Katip” olarak tanınan Mustafa Efendi’dir. İlköğrenimini Birgi’deki iptidai mektepte (ilkokul) ve buradaki medreselerde tamamlıyor Dr. Mustafa Bey. Tıbbiye müderrislerinden M. Nuri Latif Bey ile ilk Türk doktorlarından olan hemşehrisi Ödemişli Dr. Mustafa Efendi’nin teşvikleriyle tıp mesleğini seçiyor. 93 Harbi sırasında cephede görev yapıyor. İzmir’deki Müslümanların hastane gereksinimlerini karşılamak üzere kurulan İzmir Gureba-ı Müslimin (Müslüman Garipler) Hastanesi başhekimi oluyor. Burada ilk sterilize ameliyatları gerçekleştiriyor. Kayıtlarda “…bu on bir sene zarfında ufak büyük on beş bin (15.000) ameliyat yapmıştır. Aynı derecede yoğun mesai ile geçen kırk senelik hastane hayatında asgari elli bin (50.000) ameliyat yapmış olması lazım gelir” denilmiştir. Son olarak; “Dr. Mustafa Enver Bey’in mesleğinde elli beş yılı aşkın (1876-1932) bir süre çalışmasının maddî karşılığı olarak geriye yalnızca Karantina semtinde bir ev ve muayenehanesi ile bankada 1200 lira parası kalmıştır. 1911 yılında Avrupa’dan getirttiği 4900 Frank değerindeki cerrahi aletlerini İzmir Hilal-i Ahmer Cemiyeti’ne, sahip olduğu diğer kitaplarıyla birlikte tıpla ilgili 160 cilt civarındaki eseri de ölümünden kısa bir süre önce İzmir Millî Kütüphane’ye bağışlamıştır.”

“Birgili Salih Vecdi (Can) Bey ”(2) başlıklı ikinci bildiri, “hem savaş alanlarında hem de savaş sonrasında memleketine hizmet etmiş, vatanı ve milleti için mücadeleden kaçınmamış Birgili Salih Vecdi Bey’in” hayatını konu ediniyor. “Kızı Armağan Can, torunları Saadet Oya İtler ve Ercan İtler ile yapılan görüşmede”n bilgiler derlenmiş. Doğumu 1891, doğum yeri Birgi. İzmir işgali sonrası, “Ödemiş çevresinde işgale karşı oluşturulan kuvvetler içerisinde etkin bir isim olarak” yer alır. Alaşehir Kongresi’ne “İzmir-Birgi delegesi olarak” katılan iki isimden birisidir. “Milli Mücadele sonrasında birtakım görevler” teklif edilmiş ama Salih Vecdi Bey, “Yeni kurulan devletin Birgi kazasına belediye başkanı” olarak “(1930-1943) ve (1946-1950)” yılları arasında görev yapmıştır. Başkanlığı dönemlerinde “arıcılığı çok” desteklemiş, “patates tarımına öncülük” etmiş ve “1939 yılında Birgi Çayı’nın taşması üzerine setleri” yaptırmıştır. “…edebiyat ve ilahiyat alanlarında eğitim almış”, “Arapça, Farsça ve İngilizce” de bilen Salih Vecdi Can, Birgi’nin seçkin bir kişisidir.

________________

* Yörük Obasından Ödemiş Ovasına Birgi, Editörler: Turan Gökçe-Özer Küpeli, Ödemiş Belediyesi Yıldız Kent Arşivi ve Müzesi Yayınları No: 13, Basım Yılı: Şubat-2019, Ödemiş.

1- İzmir’de Bir Birgili:Şeyhü’l-Etibba Dr. Mustafa Enver Bey (1849-1932), Prof. Dr. Vehbi Günay, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü/Dr. İ. Eren Akçiçek, Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Dahili Tıp Bilimleri Bölümü Emekli Öğretim Üyesi, a.g.k., ss:151-170

2- Birgili Salih Vecdi (Can) Bey, Dr. Öğr. Üyesi Nllgün Nurhan Kara, İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi Tarih Bölümü, a.g.k., ss:171-182

SÜRECEK