Atatürk ve geometri
Bir kitap… Adı: Geometri Yazarı: Mustafa Kemal Atatürk Değerli okurlarım, bu kitabın ismini ve yazarını ilk...
Bir kitap…
Adı: Geometri
Yazarı: Mustafa Kemal Atatürk
Değerli okurlarım, bu kitabın ismini ve yazarını ilk kez duyuyor olsanız da şaşırmamışsınızdır diye düşünüyorum.
Kemal ismini düşünün…
Kim vermişti bu ismi Atatürk’e?
Hepimizin bildiği gibi…
Matematik Öğretmeni Yüzbaşı Mustafa Efendi.
Şöyle diyordu matematik öğretmeni:
“Oğlum, senin de ismin Mustafa benim de. Bu böyle olmayacak. Arada bir fark bulunmalı. Bundan sonra senin adın Mustafa Kemal olsun.”
Matematiğe karşı ilgisi ve kabiliyeti, daha o yaşlardan biliniyordu Ulu Önder’in.
Öyle ki, yaşının ve okuduğu sınıfın çok üstünde matematik problemleri ile uğraşıyordu.
Bunun bir yansıması olarak 1937 yılında bir geometri kitabı yazacaktı Büyük Önder.
Sıradan bir kitap değildi bu…
Açılar, üçgenler, çokgenler, çember ve daireler, prizmalar ve piramitler…
Birçok geometrik ifadenin tanımları yapılıyordu bu kitapta…
Ayrıca alan ve hacim hesaplamalarına da yer veriliyordu.
Ve en önemlisi…
Geometri terimlerinin, BİZZAT KENDİSİ TARAFINDAN TÜRETİLEN Türkçe karşılıkları veriliyordu bu kitapta…
Mesela şöyle desem:
“Müsellesin, zaviyetan-ı dahiletan mecmu’ü 180 derecedir.”
Sahi ne demek istedim?
Hadi… Daha fazla yormayayım sizi:
“Üçgenin iç açıları toplamı 180 derecedir.”
Başka bir örnek :
‘’Müselles-i mütesaviyü’l-adla zaviyeleri birbirine müsavi müselles demektir ‘’
Ne mi demek istiyor ?
Açıklayalım o zaman :
“Eşkenar üçgen, açıları birbirine eşit üçgen demektir.”
Evet değerli okurlarım bugün;
Müselles yerine üçgen,
Kutur yerine çap,
Sibh-i münharif yerine yamuk diyorsak bunu Atatürk’e borçluyuz .
Şimdi de diğerlerine bir göz gezdirelim dilerseniz:
Bu’ud – boyut
mekan – uzay
satıh – yüzey
kutur – çap
nısf-ı kutur – yarıçap
kavis – yay
muhit-i daire – çember
mümâs – teğet
zâviye – açı
re’sen mütekabil zâviyeler – ters açılar
zâviyetan’ı mütabâdiletân-ı dâhiletan – iç ters açılar
kaaide – taban
ufkî – yatay
şâkulî – düşey
amûd – dikey
zâviyetân-ı mütevâfıkatân – yöndeş açılar
va’zîyet – konum
mustatîl – dikdörtgen
muhammes – beşgen
müselles-i mütesâviyü’l-adlâ’ – eşkenar üçgen
müselles-i mütesâviyü’ssâkeyn – ikizkenar üçgen
şibh-i münharif – yamuk
mecmû – toplam
nisbet – oran
tenasüb – orantı
mesâha-i sathiyye – alan
müştak – türev
müsavi – eşit
mahrut – koni
faraziye – varsayım
hat – çizgi
mukavves – eğri
seviye – düzey
dılı – kenar
muvazi – paralel-koşut
menşur – prizma
hattı mail – eğik
veter – kiriş
re’s – köşe
zaviyei hadde – dar açı
hattı munassıf – açıortay
muhit – çevre
kaim zaviyeli müselles – dik üçgen
murabba – kare
Bu vesile ile Ulu Önder Atatürk’ü bir kez daha rahmet ve minnetle anıyor, ruhu şad olsun diyorum.
Sağlıkla kalın efendim…
Bakmadan Geçme
