ANA HATLARI İLE 'STRES' -1

Stres yaşamımızın doğal bir parçası ve de ondan kaçış yok. Kaçış yoksa onu tam anlamıyla tanıma ve kontrol altına almaya çalışma yöntemleri bilgisine sahip olmamız, yaşantımızı daha katlanır hale getirebilir, ne dersiniz?

Bu konu ile ilgili yapılan akademik araştırmayı olduğu gibi sizlerle paylaşmak istiyorum. Bu yazı serisini takip etmenizi öneririm.

Hem farkındalığı arttırmak hem de alınabilecek tedbirleri uzman (Prof. Dr. Ömer R. ÖNDER, Ankara Üniversitesi / Teşekkürler) penceresinden görmek adına, buyurun okumaya başlayalım.

STRES ve TANIMLAR:

• İncitici / örseleyici uyaranlara karşı organizmanın verdiği olumsuz tepki (Kanadalı Fizyolog HANS SELYE),
• Organizmanın, baskı ve isteklere karşı gösterdiği olumsuz tepki(H.SELYE),
• Fizyolojik, psikolojik ve patolojik etmenlerin organizma üzerinde yaptığı kaba ve sert tepki,
• Organizmanın çevresine uyum sağlamak için ödemek zorunda olduğu bedel (BECKER),
• Bireyin dayanma gücünü aşan, sağlık açısından bireyi tehdit eden ilişkiler toplamı (LAZARUS),
• Zararlı ortamla karşılaşan organizmanın bu ortamla baş edebilecek güçten yoksun olduğunda ortaya çıkan kötü ve zor durum,
• Algılanan uyarımlar sonucu, organizmanın sıra dışı fizyolojik ve psikolojik tepkiler gösteren bir moda girmesi,

Genel Uyum Sendromu Döngüsü (Selye)

1.ALARM DÖNEMİ;

• Stres Kaynağı-Organizma-Savaş ya da KaçTepkisi,
• Bu tepki sırasında organizmada, ani Adrenalin salınımı;
• Kalp atışı artar,
• Solunum hızlanır,
• Tansiyon yükselir,
• Bu süreçte bazen stres etmeni organizmanın dayanamayacağı ölçüde çok güçlü ise, birkaç saat/gün içinde Ölüm,

2.DİRENME / UYUM (DİRENÇ) DÖNEMİ;

• Stres kaynağına uyum sağlanabilirse, her şey normale döner,
• Önceki süreçte kaybedilen enerji yeniden kazanılmaya ve organizmadaki tahribat giderilmeye başlanır,
• Stres etmenlerine uyum gösterilerek başa çıkma öğrenilir,
• Sinir sistemi yeniden organizmadaki etkinliğini sürdürmeye başlar,

• Kalp atışı,
• Tansiyon,
• Solunum düzene girer,
• Kas gerilimi azalır,

3.TÜKENME DÖNEMİ;

• Stres kaynakları ve yoğunluk derecesi azalmadığı sürece ya da artış gösterdiği durumlarda, bireyin gayreti kırılır ve davranışlarında normal dışılık ve hayal kırıklığı yaşanan evreye girilir.
• Stres kaynağı ile başa çıkılamaz ve uyum sağlanamaz ise;

• Fiziksel potansiyel kullanılamaz,
• Tükenme aşamasına girilir,
• Kişi kendini tükenmiş hisseder,başka stres kaynaklarından kolayca etkilenir,
• Alarm reaksiyonları yeniden ortaya çıkar,
• Adaptasyon enerjisi tamamen tükenmiş ise, stres sonucu çeşitli hastalıklar ve ölüm meydana gelir,

Tükenmişlik Aşamaları ve Türleri (Maslach);

• Duyarsızlaşma; Olaylar karşısında umursamazlık,
• Duygusal Tükenmişlik;
• Kişisel Başarıda Düşme;

Organizma İle İlgili Belirtiler;

1.FİZİKSEL BELİRTİLER;

• Tansiyon yükselmesi, Kalp krizi,
• Terleme; avuç içi, ayak tabanı, koltuk altı,
• Nefes darlığı/Astım, Alerji, Döküntü,
• Baş ağrısı; damarlarda daralma, kan akımında bozulma, kas hücrelerinde oksijen azlığı,
• Yorgunluk,
• Baş ağrısı, sırt ağrısı, kas ağrıları,
• Uyku düzensizliği,
• Kaza eğilimi
• Sindirim bozukluğu:

• İştah değişimi,
• Mide bulantısı, Karın ağrısı, Diş gıcırdatma,
• İshal/Kabızlık, Kolit, Hazımsızlık,Ülser,

2.PSİKOLOJİK BELİRTİLER;

• Gerginlik, hem bulgu, hem stres başlatır,
• İş birliğinden kaçınma; sosyal yaşantıdan uzaklaşma, yalnız yaşama, içe kapanıklık,
• Sürekli ve yersiz endişe, kaygı, depresyon,
• Yetersizlik ve işlevsizlik duygusu(özgüven duygusu azalması),
• Yersiz telaş
• Geçimsizlik, Saldırganlık, Düşmanlık, Güvensizlik,
• Öfke patlaması; bireyin kendi yetersizliğinden kaynaklanan aşağılık duygusu ve kaygıdan kurtulmak için başvurduğu savunma mekanizması,
• Saldırgan davranışlar, öfke ve kızgınlığın yanı sıra kin, nefret ve düşmanlık duygularını da içerir,
• Kolay kırılabilirlik, Çabuk ağlama,
• Sinirlilik, aşırı duyarlılık,
• Duygusal tükenme hissi,

3.ZİHİNSEL BELİRTİLER;

• Dikkat sorunu, Konsantrasyon kaybı,
• Hafızada zayıflık, Unutkanlık,
• Şaka ve mizah anlayışı kaybı,
• Karar vermede güçlük,
• Aşırı hayal kurma,
• Düşük verimlilik,
• Hatalarda artış,

4.DAVRANIŞSAL / SOSYAL BELİRTİLER;

• Uykusuzluk,
• Uyuma isteği, uyku halinde artmayla sorundan uzaklaşma,
• İştahsızlık, kilo kaybı,
• Sigara/alkol kullanma/ oral doyum/sarhoşlukla sorundan uzaklaşma,
• Randevulara gitmeme, zamana uyamama,
• Rencide etme,
• Savunmacı tutum,
• Başkalarını suçlama,
• İnsanlarda hata aramaya çalışma,
• Birçok kişiyle küsme,
• Yemek yemede artış/Oral doyum/Kilo alma,

• Dikkati sorunlardan uzaklaştırmak, ağzı meşgul etmek,
• Hipotalamus ve zihin üzerinde yatıştırıcı etki,

Yeni haftada kaldığımız yerden devam etmek üzere, hoşça ve sağlıkla kalın inşallah…

Sevgiler.