Umutların Mezarı: ÖDEMİŞ TEKSTİL (1)

Babam Mehmet Aksarı'nın Anısına…

Ödemiş Tekstil (ÖTAŞ), pek çok ilimizden daha geniş alana yayılmış Ödemiş'imizin İLK ve SON fabrikasıydı. 'Türkiye'nin İlk Çok Ortaklı Halk Şirketi' idi. Bu yazı dizisinde size ailemizde ve ilçede yaşadığım anılar eşliğinde Umutların Mezarı haline dönüşen Ödemiş Tekstil'in hikayesini anlatmaya çalışacağım. Daha geniş ve ayrıntılı bilgilenme kaynakları olarak Bekir Keskin'in Nisan 2018'de kendisinin bastırdığı   'Ödemiş'te Bir Tekstil Fabrikası Vardı (1972-1994) Türkiye'nin İlk Çok Ortaklı Halk Şirketi' adlı kitap ile belgesel yapımcısı, senarist, gazeteci Osman Berber'in YouTube kanalındaki iki bölümlük 'Ödemiş Tekstil' adlı yapımı öneriyorum. Bu dizi yazının pek çok eksiğini de bu iki kaynaktan tamamladım. Hem Keskin'e hem Berber'e ilçemizin yarım kalmış sanayileşme hamlesinin doğru biçim ve bilgilerle aktarılmasını sağladıkları için huzurunuzda teşekkür ediyorum.

Ödemiş Ticaret Borsası kuruluyor

Ödemiş Ticaret Borsası'nın (ÖTB) bağlı olduğu TOBB'un kuruluş ve amacına bakalım öncelikle. TOBB ne yapar? Neyi amaçlar? 'Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) ile odalar ve borsalar 15 Mart 1950 tarih ve 7457 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 5590 sayılı kanun ile kurulur.  Yeni düzenlemeler getiren ve 01 Haziran 2004 tarihinde yürürlüğe giren  5174 sayılı Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanunu ile 5590 sayılı Kanun yürürlükten kaldırılır. TOBB, odalar ve borsalar arasındaki birlik ve dayanışmayı temin etmek, mesleğin genel menfaatlerine uygun olarak gelişmesini sağlamak, oda ve borsa mensuplarının mesleki faaliyetlerini kolaylaştırmak, bunların birbirleriyle ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hakim kılmak üzere, meslek disiplini ve ahlakını korumak, ülkenin kalkınması, ekonominin gelişmesi için gerekli çalışmaları yapmak ve bu kanunda belirtilen hizmetleri yerine getirmek amacıyla kurulan, tüzel kişiliğe sahip, kamu kurumu niteliğinde meslek üst kuruluşudur.'(1)

TOBB'un ilçe temsilcisi Ödemiş Ticaret Borsası (ÖTB), aradan 20 yıl geçtikten sonra kurulur. Bu gecikmede Ödemiş'in bir borsa boyutuna erişememiş ticaretiyle tarımının payı olsa gerek sanırım. 'Kuru bir dalı batırsan yeşillenir, kök salar', 'Adam diksen biter!'  diye nitelenen verimli, dört mevsimin birbirine geçtiği ve hiç kesin sınırlarla ayrılmadığı, yıl içinde aynı toprakta birden fazla ürün elde edilen Ödemiş ve Küçük Menderes Havzası ticaret erbabı, oturduğu yerden sonunda kımıldamıştır. Artık sanayi atılımı yapma isteği duymaktadır. Somut girişimlere başlar. ÖTB, kuruluşunun bir buçuk yılını tamamlarken Ödemişli işadamlarıyla bir fabrika girişimi başlatır.

Kaymakam Yusuf Doğan

Kaymakam Yusuf Doğan, Ekim 1970'de göreve başlar. Kendisi, o yıllardaki tüm Ödemişlilerin hatıralarında alçakgönüllü, olumlu, tutarlı, girişken ve halk insanı bir yönetici olarak yer tutmuştur. ÖTB ile güçlü bir iş birliği içinde Ödemiş'e bir fabrika kazandırma çabasında önderlik rolünü üstlenir. Masa başı yöneticisi olmamıştır hiç. 23 Şubat-16 Mart 1972 tarihleri arasında 22 gün boyunca ilçe merkezi ve ayrıca Kiraz, Beydağ, Tire, Bayındır ilçelerinde, bucak ve köylerde halka bilgilendirme kampanyası yürütülürken ÖTB yöneticileriyle birliktedir. Bilgilendirmelerde bulunur. Öyle ki tüm Ödemiş köylerinden en az bir iki ortak yapılır. Halk, yöneticinin de içinde olduğunu ve işe dört elle sarıldığını görünce desteğini esirgememiştir. Kimisi yastık altındaki altınlarını bozdurup kimi de gündelik kazancından arttırıp kendi çapında ortak olmuştur. Bu arada Ödemiş Tekstil (ÖTAŞ) kurulup ticari yaşamına başlamış ve Ödemiş-Birgi yolunda Ocaklı köyü sınırları içinde üç ayrı tarlanın birleştirilmesiyle oluşan toplam 81.660 metrekarelik tarla, Ödemiş Tekstil adına tapuda tescil edilmiştir.

Ama ne yazık ki birkaç Ödemiş Tekstil yöneticisiyle birlikte İzmir'den Ödemiş Tekstil ile ilgili toplantıdan dönerken Tire yakınlarında 12 Nisan 1973'te yaşanan bir trafik kazasında aynı zamanda Ödemiş Tekstil Onursal Başkanı olan Ödemiş Kaymakamı Yusuf Doğan hayatını kaybetmişti. Hatırladığım kadarıyla Ödemişliler, derin bir üzüntüye boğulmuştu. Hatta daha önceden kararlaştırılan fabrika temel atma töreni, 19 Mayıs'tan 2 Haziran 1973'e alınmıştı. Ardından vefa gösterilip Ödemiş'teki bir caddeye 'Kaymakam Yusuf Doğan Caddesi' adı verilmiştir.

Devam edecek…