KALKINMANIN İTİCİ GÜCÜ DEMOKRASİ VE KOOPERATİFLERDİR!-5 (Birleşik Krallık)

'Türkiye gibi büyük sermayelerden yoksun,

Avrupa'nın muazzam sanayi ve sermayesi ile

ulusal olmayan aracıların saldırılarına karşı,

ulusal ekonomiyi korumaya

zorunlu bulunan bir memlekette,

kooperatiflerin kurulması kesinlikle ulusal bir ihtiyaçtır.'

Mustafa Kemal ATATÜRK

(5 Ocak 1924)

1888'den 1913'e kadarki yıllar kooperatifçilik hareketinin yeniden canlanmasına kadar geçen süre olup, kooperatifçiliğimizin duraklama dönemidir.

1913'te, Türk kooperatifçiliğinin önemli öncülerinden biri olan Ahmet Cevat Emre tarafından kooperatifçilik alanında ülkemizdeki ilk kitap yayımlanmıştır.

'İktisatta İnkılap: İstihlak Teavün Şirketleri (Ekonomide Devrim: Tüketim Kooperatif Ortaklıkları)' adlı bu kitabın sonuna, 60 maddelik tüketim kooperatifleri ana sözleşmesi konulmuştur. Tüketim kooperatifçiliğinin ilk önemli temsilcisi kabul edilen Ahmet Cevat Emre'nin olumlu etkisiyle ilk tüketim kooperatifi 1913 yılında, İstanbul'un Fatih ilçesinin Çırçır Mahallesi'nde açılmıştır. Bundan sonra çok sayıda tüketim kooperatifi kurulmuş fakat hepsi 1919 yılında kapanmıştır.

Beşinci sırada yine bir ada ülkesini göreceğiz: Birleşik Krallık.

• Modern anlamda kooperatifçiliğin doğduğu ülke olarak kabul edilir Birleşik

Krallık. Piyasa ekonomisi sisteminin küçük sermayeye çalışma alanı bırakmadığı, hayat hakkı tanımadığı koşullarda kooperatifçilik gelişmiştir.

• Peter Cornelgus Plockboy, Robert Owen, Dr. William King gibi girişimciler

kooperatifçilik hareketin gelişmesinde önemli rol oynamışlardır.

• Hareketin günümüzdeki anlamıyla ilk uygulayıcılarından biri olan Rochdale

Öncüleri, bir tüketim kooperatifi kurmuştur. Yıl, 1844. 28 dokuma işçisi bir araya gelmiş ve kurmuş.

• Rochdale Öncüleri'nin başlattığı kooperatifçilik hareketin başarısında önemli bir

paya sahip olan ilkeler şunlardır: 1- Kooperatif sermayesi ortaklarca karşılanmalı ve sermayeye sınırlı faiz verilmelidir. (Sermayeye sınırlı faiz), 2- Ortaklara bozulmamış sağlıklı ürünler sunulmalıdır (Bozulan gıdaların uzaklaştırılması), 3-Tam tartım ve ölçüm sağlanmalıdır (Tartım ve ölçümde hassasiyet), 4-Satışlarda Pazar fiyatı uygulanmalıdır. Kredili satış uygulanmamalıdır. (Peşin satış, veresiye yok), 5-Elde edilen işletme fazlası ortaklara kooperatifle işlemleri oranında dağıtılmalıdır (Müşteri indirimi ya da geri ödemesi), 6-Yönetimde 1 ortağa 1 oy ilkesi uygulanmalıdır ve ortaklıkta cinsiyet ayrımı yapılmamalıdır (Demokratik yönetim), 7- Yönetim ve çalışanlar dönemsel olarak seçilmiş komitelerden oluşmalıdır (Kooperatifin seçilmiş temsilcilerle yönetim ve kontrolü), 8-Gelirin belirli bir yüzdesi eğitime ayrılmalıdır (Kooperatif eğitimine destek), 9-Çalışma raporları, hesaplar ve bilanço ortaklara sıklıkla sunulmalıdır (Açıklık ve ortaklara bildirme), 10-Ortaklık için başvuranlara politik ve dini ayrım ve sorgulama yapılmamalıdır (Dini ve siyasi tarafsızlık).

• Bu 10 ilke, günümüzdeki bütün kooperatif türlerinde uygulanan ilkelerin temelini

oluşturmuştur.

• Birleşik Krallık'ta kooperatif işletmelerini geliştirmek, teşvik etmek ve bir araya

getirmek ve aralarında işbirliği sağlamak için kurulan 'Cooperative-UK', ulusal düzeyde faaliyet göstermektedir.

• 'Cooperatives-UK' bünyesinde yer alan 'Cooperative Pres' adlı bir topluluk iki

haftada bir 'Cooperative News' adlı yayın çıkarmaktadır.

• Kooperatifler 'Cooperative Party' çatısı altında İşçi Partisi ile birlikte siyasi

hayatta da temsil edilmektedir.

• 2014 verilerine göre, kooperatiflerin toplam sayısı 6.323'tür. Kooperatif

ortaklarının sayısı 64 milyonluk ülke nüfusu içinde 15 MİLYON'dan fazladır. Kooperatiflerin milli gelirdeki payı 37 MİLYAR POUND'a denk gelmektedir.

• Kooperatifler tarım, konut, sigorta, sağlık-sosyal bakım-çocuk bakımı, enerji

çevre-geri dönüşüm, spor-eğlence-sosyal kulüp ve diğer sektörlerde örgütlüdür.

• 2013 cirolarına göre ilk 100 kooperatif sıralamasında İLK ÜÇ SIRA perakende

kooperatiflerinindir.

• BİRİNCİ SIRADA yer alan 'Co-operative Group Limited' yaklaşık 12

MİLYAR Pound ciroya sahiptir. Gıda, bankacılık, sigorta, elektrik, eczacılık, hukuki danışmanlık, cenaze işleri gibi pek çok alanda hizmet veren mağazaları ve şubesi bulunmaktadır. Ortaklarının müşteri olduğu yaklaşık 7 MİLYON kişiden oluşan en geniş ortaklı işletmesi olan 'Co-operative Group Limited' bünyesinde 3.750 ticari satış yeri barındırmakta ve 70.000 kişiye iş vermektedir.

• Kooperatifçiliğin temelinde bulunan YARDIMLAŞMA, DAYANIŞMA ve

BİRLİKTE İŞ YAPMA KÜLTÜRÜ Birleşik Krallık'ta gerçek anlamda karşılığını bulmuştur.

12 Haziran 2020

SÜRECEK

KAYNAKLAR:

– G-20 Ülkelerinde Kooperatifçilik, T:C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü yayını, 2015, Ankara.

– http://koop.gtb.gov.tr/ Erişim: 2.5.2020-23:32

– https://ticaret.gov.tr/kooperatifcilik/kooperatifler-hakkinda-bilgiler/tarihce – Erişim:2.5.2020-23:21

– http://apelasyon.com/Yazi/889-ataturk-ve-kooperatifcilik, Erişim tarihi:03.04.2020-19:51