Havzada az olan güç deposu: Brokoli

Ödemiş ve Küçük Menderes Havzası'nda bazı yerlerde yetişen ancak pek rağbet görmeyen brokoli, alternatif tarım ürünü olabilecek özellikte. Brokoli, bazen ekşili olarak yemeklerin yanında salatasıyla bazen de normal yemeklerin içinde yer almasıyla sofralarda yerini alıyor.

Brokolinin anavatanının Akdeniz Bölgesi olduğu kabul edilmektedir. Yeşil renkli olgunlaşmamış çiçek taslakları oluşturan brokoli çeşitlerine 'calabrese' adı verilmektedir. Calabrese, İtalya'da bir bölgenin adı olup birçok araştırıcı, brokolinin anavatanının İtalya olduğunu bildirmektedir.

Brokoli, içerdiği yüksek protein, A ve C vitamini içeriği bakımından küçümsenmeyecek bir besin değerine sahiptir. Özellikle yenilen yeşil sürgünleri, C vitamini yönünden zengindir. Nitekim 100 gram taze ağırlıkta 118 mg. kadar C vitamini bulunmaktadır. Ayrıca brokolinin içerdiği besin maddeleri incelendiğinde çok iyi bit diyet sebzesi olduğu açıkça görülmektedir.

Morfolojik olarak brokoli, karnabahara çok benzemektedir. Soğuk iklim sebzesi olan brokoli, yeşil renkli olup etli ve kalın çiçek sağları ve olgun hale gelmemiş çiçek taslaklarından oluşmaktadır. Sebze, ana baş (100-400 gram) adı verilen taç ve küçük başlardan (10-100 gram) oluşur. Olgun sebzenin gövdesi, 50-90 cm uzunluğundadır. Boğum aralarının daha uzun olması, brokoliyi lahana ve karnabahardan ayırır. Brokoli yetiştiriciliğinde dikimden hasada 45-130 gün kadar süre geçmektedir. Bölgenin yetiştirme koşulları, çeşit seçiminde önem kazanır.

Brokoli nasıl yetiştirilir?

Brokoli, iklim talebi açısından karnabahara benzetilmektedir. Yazın sıcak ve kurak havalardan olumsuz etkilenir. Kışın ise düşük sıcaklık ve aşırı yağışlar, brokoliyi olumsuz etkiler. Aslında sıcak ve kurak havalar, sebzenin gelişimi için iyidir. Ancak çiçek taslakları, gevşek ve dağınık yapılı sürgünler oluşturarak normal bir gelişme gösteremezler ve hasat sonrasında pörsürler. Yazın sıcaklığın 20 derecenin üstüne çıktığı yerlerde brokoli yetiştirme, pahalı olmaktadır. Sıcaklığın artması, kalitesiz baş ve yan süngülerinin çoğalmasına neden olur. Gelişme döneminde düşük sıcaklık, brokoliyi olumsuz etkilemez. Ancak hasat dönemlerinde hafif donlar bile sebzeye zarar verebilir. Olgunlaşmamış çiçek taslaklarının rengi kahverengileşir. Yağışların eşlik ettiği düşük sıcaklıklar, sebzeleri çürütür. Brokoli yetiştirmede kaliteli ürün elde edilmesi isteniyorsa hasat olgunluğu süresinde havalar serin olmalıdır.

Toprak açısından çok seçici bir sebze olmamasına rağmen kaliteli bir ürün elde etmek için iyi su tutan, ağır ve pH değeri 6.5'in üstünde olan, organik maddeler açısından da zengin topraklar yetiştiricilik için tercih edilmelidir. Topraklarda münavebe uygulanmalıdır. Minimum üç yıl boyunca aynı topraklarda lahanagillerden bir sebze yetiştirilmemiş olmalıdır. Toprak işlenmeli, derin sürüm yapılarak 2-3 yılda bir yüzey tabakasının altındaki sert tabaka kırılmalıdır.

Gübrelemede toprak yapısı, sebzenin çeşidi, bölge ve toprakta bulunan organik maddelerin miktarı önemlidir. Bundan dolayı mümkünse toprak yetiştiricilik öncesinde analiz ettirilmeli ve önerilere göre gübreleme yapılmalıdır. Fosforlu ve potasyumlu gübrelerin tamamı, dikim sırasında verilmelidir. Azotlu gübrenin ise üçte birlik kısmı, dikim sırasında verilmelidir. Kalan miktarı ise dikimden bir süre sonra ve sebzenin ana başları hasat edildikten sonra iki dönemde verilmelidir. Brokolinin yetiştirileceği araziye sonbahar aylarında 2-3 ton ahır gübresi verilir ve derin sürüm yapılır. Daha sonra tarla tezekli bir şekilde bırakılır. İlkbahar aylarında yağmur ve karların etkisi ile dağılan tezekler daha yüzeysel bir sürüm yapılarak dağıtılır. Öncesinde fosforlu gübre pulluk altına verilir.

Brokoli yetiştiriciliği, tohum ile yapılmaktadır. Bölgeye, hava koşullarına, sebzenin çeşidine ve hasat zamanına göre ekim ve dikim zamanı değişiklik göstermektedir. Sonbahar yetiştiriciliği için tohumun ekimine Haziran-Temmuz aylarından başlanır. Kış ayları ılıman geçen bölgelerdeyse erken ilkbahar dönemi yetiştiriciliği için Eylül-Ekim aylarında ekime geçilir. Yastık ya da viyollerde yetiştirilen fideler, tohumların ekiminden ilkbahar üretimi için 6-8 hafta, sonbahar ürünü için 4-5 hafta sonra dikilecek büyüklüğe ulaşırlar. Yetiştiricilik, fide ile yapılacaksa gereken tohum miktarı 20-30 gramdır, tarlaya direkt tohumla ekim yapıldığında bu miktar 85-140 grama çıkmaktadır. Başlıca yerlerine sıra üzeri 30-50 cm, sıra arası 45-70 cm olacak şekilde dikilmelidir. Bu ölçüler azaldığında ana başlar küçülür ve yan dalların oluşması engellenir. Düzenli olarak yabancı ot kontrolü ve çapalama yapılmalıdır. Bitki zararlılarından olan lahana kelebeğine, emici böceklere ve diğer böceklere karşı dikimden hasattan üç hafta öncesine kadar düzenli olarak ilaçlama yapılmalıdır.

Çiçekler, tomurcuklarını açmadan önce hasat yapılmalıdır. Tomurcuklar açtıktan ve sarı çiçek petalleri görüldükten sonra brokoli kalitesini kaybeder. Ortada bulunan ana baş kesildikten sonra yan taraftaki sürgünler, büyümeye devam eder ve daha küçük başlar oluştururlar. 2-3 günde bir hasat bir vejetasyon döneminde 4-6 defa yapılır. Hasadın şekline, ürünün çeşidine, dikim sıklığına ve yetiştirme şekline göre değişerek ortalama hasat, 2000-3000 kilo arasında değişiklik gösterebilir. Hasat edilen brokoliler, oda sıcaklığında yaklaşık üç gün içerisinde sararırlar ve yeme kalitesini kaybederler.