Birgi Kitapları / Kitaplığı

Sizlere Birgi hakkında internette yaptığım tarama ve kitaplığımızda bulunanlardan oluşan Birgi hakkında yazılmış kitapların bir listesini sunuyorum. Bildiğiniz gibi Birgi, 2012 yılından beri UNESCO Dünya Miras Geçici Listesi'nde yer alıyor. Kalıcı Liste'ye girebilmek için sanırım daha yaygın bir tanıtım –İngilizce, Fransızca, Almanca… dillerinde de- gerekiyor. Dosyamızdaki eksiklerin yerine getirilmesi de şart.

Bütünşehir Yasası ile Birgi belediyelikken birdenbire hazırlıksız biçimde mahalleye dönüşüverdi. Bunun hizmete olumsuz yansımaları olduğunu düşünüyorum, sanıyorum. Orada yaşayanlar bunu en iyi bilecek olanlardır elbette.

Yeniden kitaplara dönmek istiyorum: Ödemiş'e yeni seçilecek Belediye Başkanı'na önerim, listedeki yayınları -gerekli yasal telif hakları da ödenmek koşuluyla- ÖYKAM yayınları olarak kültür hayatımıza kazandırmalı. BİRGİ KİTAPLIĞI oluşturulmalı. Gelen her yerli-yabancı turiste bizzat Birgi'de açılacak kitap satış bürosunda satışı, tanıtımı sağlanmalı. Ayrıca yeni renkli broşürler, el kitapçıkları yayımlanmalı. Ödemiş Fotoğraf Gönüllüleri (ÖFOG) ile kalıcı olacak bir işbirliği kurulup her yıl Birgi konulu fotoğraf yarışması düzenlenmeli. Birgi'deki her bir değerin çekimleri yapılıp, görsel dünyada paylaşılmalı…

Birgi Kitapları:

1-Kültür Envanteri 1 – Birgi Evleri /: Birgi Belediyesi yayını

Bizde yok. İçeriğini bilemiyorum.

2-Birgi'de Toplumsal Yaşam ve Değişim, Yazar: Firdevs Gümüşoğlu, Yayınevi: Bağlam Yayıncılık

Bizde yok. Arka kapaktaki tanıtımı şöyle:Bu kitap, İzmir'e bağlı Ödemiş ilçesinin Birgi beldesinde yapılan monografi çerçevesindeki çalışmanın verilerine dayandırılarak kaleme alınmıştır. Türkiye'nin toplumsal ve çevresel koşullar açısından hızla kabuk değiştirdiği koşullarda Birgi; antik dönemden, Bizans'tan, Aydınoğlu Beyliği'nden, Osmanlı İmparatorluğu'ndan kalan eserleriyle zengin bir tarihsel kültürel birikime sahiptir.

Birgi, Aydınoğlu Beyliği zamanında İbn-i Batuta'yı, Osmanlı egemenliği sırasında da Evliya Çelebi'yi konuk etmiştir. Bu gezginler, seyahatnamelerinde Birgi'yi ve zenginliğini anlatmaktadır.

3- Birgi – Tarihi, Coğrafyası ve Türk Dönemi Anıtları / Kültür Bakanlığı yayını

Bizde yok. İçeriğini bilemiyorum.

4- Birgi Hakkında Unutulan Bir Rapor / Yazar :Nezih Başgelen / Yayınevi : Arkeoloji Sanat Yayınları

Bizde yok. İçeriğini bilemiyorum.

5- Arşiv Belgelerine Göre XVII. Ve XVIII. Yüzyıllarda Birgi ve Birgililer / Yazarları: Tanju Demir – Zehra Gençsoylu / Yayınevi: Efe Ofset

Bizde yok. İçeriğini bilemiyorum.

6- Birgi an Old Turkish Cultural Centre in Western Anatolia / Machiel Kiel / Archaeology Art Publications

Bizde yok. İçeriğini bilemiyorum.

7- Birgi Coğrafyası, Halk Bilgisi, Tarihçesi, Tarihi Yerleri – 'The History of Birgi' / Behiç Galip Yavuz, Birgi Kent Kitaplığı No: 1, ÇEKÜL-Birgi Belediyesi yayını, Üçüncü baskı, 23 Aralık 2005, 220 sayfa, İzmir.

Behiç Öğretmenim imzaladığı bir örneği var. Toplam 12 bölümden oluşuyor. Sırasıyla bölümlerin adları şunlar; Coğrafi Çevre, Halk Bilgisi, Şiirlerde Birgi, İmam-ı Birgivi Mehmet Efendi, Birgi'nin Tarihteki Adları ve Tarihçesi, Birgi'deki Tarihi Yerler, (İngilizce özet) The History of Birgi. Bilgiler 37 renkli fotoğraf, 3 haritayla görselleştirilmiş. Elimizdeki en kapsamlı inceleme, araştırma kitabı.

8- Birgi Coğrafyası, Tarihçesi, Tarihi Yerleri / Düzenleyen: Behiç Galip Yavuz, Yazarları: Behiç Galip Yavuz, Servet Ali Çınar, Temel Güralp, Mümtaz Saygı, Ulviye Mumcuoğlu, Ali Sevimli, Mehmet Özcan, Adem Satıcı, Sabit Tokdemir, Birgi İlköğretim Okulu Yaptırma ve Yaşatma Derneği yayını, Kasım-1990, İzmir.

İmeceyle kotarılmış bir eser. 16 siyah-beyaz fotoğraf, 1 tane 1/2000 ölçeğinde 'Birgi Bucağındaki Tarihi Yapıtların Yerlerini Gösterir Harita'sıyla, 68 sayfalık küçük ama çok yazarlı bir yapıt. 2 Tarih, 1 Coğrafya, 2 Resim, 4 Sanat Tarihi, 1 Edebiyat öğretmeni, 1 harita mühendisi bir araya gelmiş, bu eseri kotarmış. Her biri kendi alanındaki bölümü hazırlamış.

9- Birgi'ye bakmak…, Deneme, Emin Başaranbilek, Kendi yayını, Kasım-2012, Efe Ofset, Ödemiş, 74 sayfa+ Desenler: Iliette Tendeiro (29 adet)-Julie Lafortune (2 adet).

2014 yılında okuyup tanıttım Emin Başaranbilek'in 'Birgi'ye bakmak…' adlı deneme kitabını. Kısaca şöyle demişim: 'Bu yazımın başlığı konusunda çelişkiye düştüm. 'Birgi'de Beşinci Mevsim', 'Birgi'ye Bakmak…', 'Birgi'de Yaşamak', 'Beş Bin Yıllık Yaşam Kenti Birgi', 'Gizli Bir Mücevher Sandığı: Birgi', 'Saklanmış Kent: Birgi'…gibi nice örnekler geldi aklıma. Elbette tümü Başaranbilek'in denemesinden. Bu denli çok nitelemeyi hak ediyor Birgi.

'Birikimini sokağa dökmeyen, yaşadığı toplumun içine karışmayan'(s.27) aydınlardan olmamış Başaranbilek… Neleri başarmış? Şöyle sıralayayım:ÇEKÜL Vakfı Birgi Projesi'nin koordinatörlüğünü yürütüyor 1997'den beri. ÇEKÜL'ün '7 Bölge 7 Kent Projesi'ne alınıyor Birgi. Daha doğrusu aldırıyor. Sonra, üniversitelerle 'Yaz Çalıştayları' yapılıyor/yaptırılıyor. ÇEKÜL, Birgi'de 'Çevre ve Kültür Evi' açıyor. Havzadan 'ÇEKÜL Gönüllüleri' oluşturuluyor. Birgi ÇEKÜL/Küçük Menderes Araştırmaları Merkezi kuruluyor. … Davet var Başaranbilek'ten:'Önümüzde içi dolu, açık bir bohça gibi duran Küçük Menderes Havzası; keşfedilmeyi bekleyen yüzlerce doğal ve tarihsel verisiyle, bilim insanlarını bekliyor.'(s.63)

Mutlaka okunmalı, okutulmalı!

10- İzmir Yangını Hakkında Ön Rapor / Örnek Olay: Ödemiş Birgi'nin Yakılması / The İzmir Fire Preliminary Report / Case Study: The Burning Of Ödemiş, Prof. Dr. Engin Berber, Ödemiş Belediyesi ÖYKAM Yayını: 3, Mart-2013, Ödemiş

Ödemişimizin onur kaynağı ÖYKAM'ın Kurucu Müdürü Değerli Bilim İnsanı Prof. Dr. Engin Berber'in geniş bir imeceyle tarihe kazandırdığı önemli bir yapıt. İngilizcesi verilerek tarihi gerçeklerin tüm yabancı araştırmacılara ulaşması sağlanmış. Çok az hemşehrimin bildiği bir gerçeğin kitaplaşmış, cisimleşmiş hli. Özenle okunmalı, okutulmalı!

11-Birgi'den Gevaş'a (1975-76 Notları), Yayınlayan ve Yöneten: Nezih Başgelen, Arkeoloji ve Sanat Yayınları-Gezi Notları Dizisi:1, İkinci Baskı: Ağustos-1987, İstanbul, 120 sayfa.

31 yıl öncesinin gezi notları. Birgi bölümü, toplam 9 sayfalık bir yer tutuyor kitapta. Arkeoloji ve gezi yazıları yazarlığı alanında çok tanınmış olan Nezih Başgelen'in kaleminden çıkması anlamlı. Yenilendiğini sanmıyorum. Yoksa internet taramasında karşıma çıkardı. Kitaplığımızın nadir kitaplarından bir tanesidir.

*****

Şiir olan Birgi'nin değerini bilmek dileğiyle sözü iki şairimize bırakıyorum:

Fikreyle (1)

Zamandır Birgi'de en somut algılanan

Kaygılar, korkular yitirir anlamını bir anlamda

En güzel hediyenin hayat olduğunu kavrarsın

Kahvenin üstüne içtiğin bir bardak suyla.

Geçmiş ve gelecek buğulanır işte o anda

Şimdiki anın ayrımına varırsın.

Hele bir tefekkür yeteneğin varsa

Hacıhasan köyünden Birgi'nin görünüşünü zevk edersin.

Hayat en güzel hediye

Bu hırs, bu tamah, bu koşuşturmaca niye

Fikreyle bir, dünyaya geldik ne diye?

(1) Özgür Savaşçı, tam bir Yunus Emrece tanıtıyor, betimliyor ve de yaşatıyor Birgi'yi bizlere… Belki, dağın yamaçlarında sırtını kayaya vermişliğin dinginliğinde zamanı algılatmaktadır Birgi?

Birgi (2)

Dingin dere kıyısında

İtiraf edilmeyen ne varsa

Yaşanılan aşka dair

Islak çakıl taşları

Sel vurgunu cevahir

Konaklar çivit mavisi

Bilinmez ustanın ustası

Duvarda selviyle güneş

Yanında salkım söğüt

Gecikmiş hayallerde inci

Sevdadır yanar suda

Gece karanlığında ay ışığı

En güzel ressamı dünyanın

Göğü eflatuna boyar

Bir sümbül vakti yine

Gizli çiçek bahçesi

İçimde saklı kalbim

Görgülü bir mirastır Birgi

Taşlıklarda gezinir tarih-i kadim

Duyumsanır amber ve şiir

Açılınca çeyiz sandıkları

Okunur eski kitaplarda yeniden

Kalbimde saklı kalbim

(2) Emin Başaranbilek, iç içedir Birgi'yle… Her zerresini solumaktadır. Birgi'ye adanmışlığının iç titreten dizeleridir bizimle paylaştığı. 'sümbül vakti'ni bilir. 'çeyiz sandıkları'ndan fışkıran 'amber ve şiir'i ilk duyumsayandır…

Kısa ve özcesi, Birgi şiirdir.

_____________

1- Köken ve Dallar, Özgür Savaşçı, Camgöz Kitap, Aralık-2011, İstanbul, s. 26

2- Birgi'ye bakmak…, Deneme, Emin Başaranbilek, Kendi yayını, Kasım-2012, Ödemiş